BON NATAL E FELICE ANNO NOVE 2023

Diocletiano e le Tetrarchia

Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

 

 

Caio Aurelio Valerio Diocletiano, nascite Diocles (latino: Caius Aurelius Valerius Diocletianus; greco: Διοκλῆς, Diocles ; (Salona, 22 decembre 244 – Spalato, 3 decembre 311), es stato un imperator roman, qui governava ab le 20 novembre 284 al 1 maio 305.

Biographia: Nascite a Salona, in un familia de humile origini del provincia roman de Dalmatia, Diocles, iste le su nomine originari, ab le nomine del matre Dioclea, su patre era un liberto, scriba del senator Anullino. Ante del 270, entrava in le exercito, secundo un tradition in le qual le Illyria dava a Roma soldatos e officeros de grado inferior del legiones: de altere parte, ab le III seculo esser un legionario significava, per un appertinente al rango del humiliores, entrar a facer parte del superior categoria del honestiores. Con le reformas de Gallieno, de facto, il era mutate sia le composition social del commandantes militar e del lor subalterne, ja monopolio aristocratic, que celle del officieros inferior, un tempore privilegio del ordine equestre; depost le 260 le commando del legiones e le carga de tribuno militar era assignate a officeros de carriera de basse origine social. Era ora possibile, anque per un simplice legionario qui se distingueva per habilitate e disciplina, scalar le diverse grados del exercito – centurion, protector, dux – usque a obtener cargas administrive prestigiose, qual cello de praefectus. In relation al carriera militar de Diocles, le Historia Augusta reporta qui serviva in Gallia al tempore de Aureliano e Probo, circum le 280 Diocles era dux Moesiae, commandante del truppas in Mesia, longe le frontiera del Danubio. Quando in le 282, Probo era occidite e le prefecto del pretorio Marco Aurelio Caro, esseva proclamate imperator ( 282 – 283), Diocles deveniva domesticos regens, alias commandante del protectores domestic, le guarda a cavallo del imperator, e le anno postea era nominate consule. Regno (284-305) : In le 283 Diocles partecipava al expedition de Caro contra le Sasanides; le Romanos obteneva le victoria sur le inemico, le rege Bahram II , ma le imperator Caro moriva improvisemente (julio/augusto 283), e le su filio Numeriano, consiliate ab le prefecto del pretorio e socero sue (patre affin) Arrio Apro, guidava le exercito sur le via del retorno, 1.200 millias longe le fluvio Euphrates, in le martio 284 il era ad Emesa, in Syria, a novembre presso Nicomedia in Bithynia, Numeriano moriva. Le generales e le tribunos on reuniva le 20 novembre 284 e Diocles era proclamate imperator. Pois, de fronte al exercito que lo acclamava Augusto, le nove imperator jurava qui Apro habeva occise le imperator e Numeriano; Diocles extraheva alora le spada e occideva Apro; per le Historia Augusta, durante que lo faceva citava un verso de Virgilio. Es possibile que il habeva un conjura del generales pro liberar se, sia de Numeriano, juvene plus votate al poesia que al armas, que del socero Apro. Post le morte de Apro, Diocles adoptava le nomine de Caio Aurelio Valerio Diocletiano. Remaneva de resolver le division del poter con le fratre maior de Numeriano, Marco Aurelio Carino, qui post le morte del patre on era directe a Roma et habeva assumite le consulato in le 285, Carino, declarava Diocletiano usurpator e con le su exercito moveva verso Oriente; longe le viage presso Verona, vinceva in battalia e pois occidite le governator Marco Aurelio Sabino Juliano, qui on era proclamate imperator. Diocletiano assumeva le consulato e perveniva a confrontar se con Carino in le primavera del 285, ante le fin de maio, presso le fluvio Margus in Mesia; inter le Mons Aureus e Viminacium. Malgrado qui Carino habeva le exercito plus forte; era occidite ab un del su officeros. Post le fin del battalia, Diocletiano obteneva un juramento de fidelitate ab le exercitos occidental e oriental, que los acclamava Augusto, e partiva per le Italia. Replaciava le prefecto urban de Roma, ma le maior parte del officeros qui habeva servite sub Carino, manteneva le proprie cargas anque con Diocletiano. In un acto de «clementia» imperial, Diocletiano confirmava in le carga le consule e prefecto del pretorio de Carino, qui lo habeva traite, Aristobulo, e successivemente lo nominava proconsule de Africa e prefecto urban. Con le ascension al throno de Diocletiano habeva fin le periodo note como “crise del tertie seculo”, characterisate ab un elevate numero de imperatores qui regnava per pauc annos e on succedeva per colpos de Stato. Per consolidar le poter imperial, Diocletiano actuava un serie de reformas politic e administrative, inter cuje le condivision del imperio inter plus collegas. In le 285, ille nominava a Mediolanum, le su camerada Maximiano, co-imperator; e le 1 martio 293 nominava duo Cesares, vice-imperatores, Galerio e Constantio, Diocletiano dava assì vita al «Tetrarchia», le «governamento del quatro»: catauno Augusto haberea governate sur le medietate del imperio, delegante le governamento de medietate del su territorio al proprie Cesare, le qual esserea succedite a ille depost vinte annos de regno. Ille separava le administration civil ab celle militar, e reorganisava le provincias, con nove centros administrative a Nicomedia, Mediolanum, Antiochia e Trevere, locos plus vicin al turbolente frontieras del imperio, del antique capital, Roma. Diocletiano reinfortiava le imperio anque militarmente, ille colpava le inemicos interne et externe. Vinceva le Sarmates in numerose campanias inter le 285 e le 299, le Alemannos in le 288, e domava un rebellion in Egypto ab parte de Domitio Domitiano in le 297 e 298, e le mesme Alexandria esseva saccheate. Dava appoio al proprie cesare Galerio in le su campanias contra le rege sasanide Narsete (Narses) qui habeva invadite le Armenia (296) alliate de Roma, le guerra terminava con le saccheo del capital inemica, Ctesiphonte, in le 299; con le pace Diocletiano, obteneva le protectorato in Armenia e le frontiera usque le fluvio Tigris. Le crescita del apparatos administrative civil e militar, le projectos de constrution, le constante stato de guerra causava le augmento del expensas del Stato, cuje Diocletiano respondeva con un reforma del taxation: a partir del 297, le taxas imperial era rendite plus equee e percipite in genere in modo plus elevate. Le Edicto sur le precios maxime (301), era le su tentativa de controllar le inflation, con le introdution de precios obligatori, ma illo era damnose e non productive, pro le economia. Le Tetrarchia, monstrava de esser un systema de governamento multe efficiente, ma illo collapsava subito post le abdication de Diocletiano a causa del disputas dynastic inter Massentio e Constantino, le filios de Maximiano e Constantio. In fin, le persecution diocletianee (303-311), le ultime, plus grande e sanguinose persecution del christianos in le imperio, non destrueva le communitate christian, ma, al contrario, depost le 324, le christianismo deveniva le principal religion del Imperio, con Constantino, le prime imperator christian. Le reformas de Diocletiano cambiava le structura del poter imperial, que garantiva celle stabilitate economic e militar, que permitteva le continuation de illo, in formas essentialmente intacte, per altere cento annos. Debilitate ab un maladia, Diocletiano abdicava le 1 maio 305, prime e unic imperator a facer lo voluntarimente. Ille on retirava in le proprie grande palatio, presso Salona sur le costa dalmatic, (que essera le latin Ex Palatio, le byzantin Aspalathos e inde Spalato) usque al su morte, evenite le anno 311, e refutante se sempre, de reprender le poter, in le chaos politic e militar a causa del collapso del systema tetrarchic, pro le ambitiones politic, del heredes del duo Augustos. Le Tetrarchia: Diocletiano ascendite al throno, estimava que le systema de governamento del imperio era inefficace per garantir un adequate controlo de un territorio assi vaste e militarmente menaciate sur plus frontes, era demonstrate que le commando de un sol soverano non garantiva le estabilitate del imperio; e le homicidios de Aureliano e Marco Aurelio Probo, habile imperatores occise per le proprie officeros, il era exemplos multo clar. Varie conflictos affligeva omne provincia del imperio, ab le Gallia al Syria, ab le Egypto al Danubio. Le situation era troppo difficile ab gerer per un sol imperator, e Diocletiano habeva besonio de un adjuvante. Anque proque ille habeva sol una filia, Valeria, ma necun filio: le su co-imperator debeva dunque provenir for del su familia . Instituiva, inde, le Tetrarchia, que divideva le imperio in duo medietate, un occidental e le altere oriental. Duo imperatores (con le titulo de Augusto) il era al capite del duo territorios et il era coadjuvate ab duo successores (con le titulo de Cesare) seligite ab lor, le quales habeva un controlo directe sur le medietate del territorio governato ab le lor Augusto. Le idea de un soveranitate in commun non era certo nove in le Imperio roman. Augusto, le prime imperator, habeva anque ille le poter in commun, e formas plus official de co-imperator existeva ab Marco Aurelio (161-180) in pois. Anque, le imperator Caro e le su filios les habeva governate insimul. Diocletiano habeva adoptate Maximiano como filius Augusti al acto del su coronation. Le relation inter Diocletiano e Maximiano il era definite anque in terminos religiose; in le 287 circa, Diocletiano assumeva le titulo de Iovius, e Maximiano cello de Herculius. A Diocletiano, associate a Jove, era reservate le rolo principal de commandar; Maximiano, assimilate ad Hercules, habeva le rolo de exeguir "heroicamente" le disposition de Diocletiano. Malgrado iste implication religiose, le imperatores il non era "divinitate", ma representante del divinitates, incargate de exeguir le lor voluntate sur le terra, le legitimitate religiose elevava Diocletiano e Maximiano al de supra de tote. Le tetrarchia terminava in le 320, quando a Constantino I resultava de reunir le controlo imperial in le su manos. Introducente le nove systema de governamento, Diocletiano on declarava Augusto de Oriente, con capital Nicomedia, e nominava Maximiano Augusto de Occidente, con capital Mediolanum (Milano). Roma assi non era plus la sede imperial, ma restava comocunque le capital ideal e moral del Imperio, anque si le poter esseva gerite alterubi, in un prime tempore a Nicomedia e a Milano, e pois a Constantinopolis. In le 292, Diocletiano nominava Galerio, qui sposera Valeria, su Cesare, e Maximiano faceva le mesme con Constantio Chloro. Tote le territorio del imperio esseva repartite in 12 diocesis, 6 in Oriente e 6 in Occidente, que regruppava plus provincias; in iste modo, le Italia perdeva qualcunque privilegio, et era equalisate al altere parte del imperio. Le diocesis esseva reunite in quatro regiones plus ample, (Prefecturas) catauna governate ab un soverano imperial. Omne diocesis era governate ab un praetor vicarius, sub le controlo del prefecto del pretorio. Le vicario controlava le varie governatores (denominate secundo le typo de provincia: proconsules, consulares, correctores, praesides) . Le vicarios non habeva poter militar, e de facto le truppas del diocesis los era sub le commando de un comes rei militaris, qui dependeva directemente ab le magister militum et habeva al su dependentias le duces al quales era confidite le commando militar in le singule provincias. Diocletiano esseva Augusto de Oriente, con capital a Nicomedia, e governava le Diocesis I de Oriente le plus grande, con 16 provincias: Isauria, Cilicia, Cypro, Syria Coele, Osroene, Phenicia, Augusta Euphratensis, Mesopotamia, Augusta libanensis, Palestina, Arabia Petrea, Aegyptus Iovi, Aegyptus Herculia, Thebaide, Libya superior et inferior. Le II del Pontus, con le Provincias de: Bithynia, Galatia, Paphlagonia, Cappadocia, Armenia Minor, Diospontus, Pontus Polemoniacus. Le III Asiana que includeva: Hellespontus, Asia Minor, Caria, Pamphylia, Lycia, Lydia, Pisidia, Phrygia I e II. Galerio era Cesare de Oriente con capital Sirmio e governava le Diocesis IV de Thracia con: Europa, Thracia, Mesia II, Rodope, Haemimontus, Scythia. Le V del Mesias con: Mesia I, Praevalitana, Dardania, Dacia ripensis, Epirus vetus et novus, Macedonia, Thessalia, Achaia, Creta. Le VI del Pannonias con le Provincias de: Noricum mediterranee, Norico ripense, Dalmatia, Savense, Valeria, Pannonia superior et inferior. In Occidente le Augusto era Maximiano con sede a Mediolanum e governava le VII Diocesis de Italia con: Latium et Campania, Apulia et Calabria, Lucania et Bruttii, Samnium, Picenum, Umbria, Etruria, Aemilia, Liguria, Venetia et Histria, Transpadana, Sicilia, Sardinia et Corsica, Alpes Cottiae e Retia. Le VIII de Africa con: Zeugitana, Byzacena, Tripolitania, Numidia Cirtensis, Mauretania Sitifensis, Mauretania Militiana et Caesariensis. Le Cesare de Occidente era Constantio Chloro qui habeva sede ad Augusta Treverorum, con le IX Diocesis del Britannias con: Britannia I e II, Maxima Caesariensis, Flavia Caesariensis. Le X del Gallias con: Lugdunensis I e II, Belgica I e II, Germania I e II, Sequania, Alpes Peninae et Graiae. Le XI Viennensis con: Aquitania I e II, Novempopulana, Viennense, Narbonensis I e II, Alpes Maritimae. Le XII del Hispanias con: Baetica, Baleares, Gallaecia, Hispania Carthaginensis e Tarraconensis, Lusitania e Mauretania Tingitana.

 BON SOLSTITIO DE HIBERNO 

A TOTE LE AMICOS DE INTERLINGUA

 

MARCO AURELIO: le Imperator philosopho

Traduction in interlingua per Francesco Galizia

Statua equestre de Marco Aurelio

Cesare Marco Aurelio Antonino Augusto, (Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus) (Roma, 26 april 121 – Vindobona, 17 martio 180) es stato un imperator, philosopho e scriptor roman. Esseva imperator - insimul a Lucio Vero, su fratre adoptive anque ille adoptate ab Antonino le Pie – ab le 161 usque al morte, evenite per maladia in le 180, a Vindobona. Marco Aurelio es recordate anque como un philosopho del doctrina stoic, autor del Colloquios con se ipse (Τὰ εἰς ἑαυτόν in greco) , dividite in 12 libros, in cuje il ha le description del intuition del mundo secundo le pensata del stoicismo, representate ab Marco Aurelio e in ultra anque ab Seneca et Epitteto.

Biographia: Nasceva le 26 april 121 ab le matrimonio inter Domitia Lucilla e Marco Annio Vero, de cuje ille reprendeva le nomine. Habeva un soror plus parve, Annia Faustina, nascite in le 122. Remanite orphano de patre in le 124, esseva adoptate ab le avo paterne, qui habeva le mesme nomine del patre, qui se occupera del su education, ille studiava litteraturas latin e grec, scientias juridic, eloquentias, philosophia, poesia e pictura. Le 25 februario 138, al etate de dece-septe annos, era adoptate ab le oncle Antonino le Pie insimul a Lucio Vero (Lucius Verus), assumente le nomine de Marco Aurelio Valerio. Pois poco depost esseva anque designate como successor al throno. Le duplice adoption eveniva insimul a celle de Antonino le Pie ab parte del Imperator Adriano qui habeva exigite iste acto como condition pro facer lo su herede. Quando, in le 139, era designate herede al throno imperial, assumeva le nomine de Aurelio Cesare filio del Pie Augusto. Marco Aurelio sposava in le 145, le cosina Faustina Minor, filia del imperator Antonino le Pie, e de Faustina Major, ab cuje habeva in 30 annos de matrimonio felice, 13 filios, inter le qual le futur imperator Commodo e Lucilla, uxor de Lucio Vero, Faustina moriva in Oriente in le anno 176. Principato (161- 180). 

Prime exemplo de governamento collegial (161-169).

Usque ab le su ascension al principato, Marco Aurelio obteneva ab le Senato que Lucio Vero le esseva associate sur un plano de paritate, con le mesme titulos ad exception de cello de Pontifex maximus que on non poteva divider. Le formula era un innovation: per le prime vice al testa del imperio on habeva duo imperatores. In theoria le duo fratres les habeva le mesme poter, in realitate Marco Aurelio conservava sempre un preeminentia que Lucio Vero non contestava, in effecto ille remaneva fidel e loyal a Marco Aurelio usque le su morte, sur le campo in le anno 169, presso Aquileia. Le rationes de iste poter collegial non son clar. Le succession conjuncte poterea esser motivate ab exigentias militar, como eveniva in etate archaic in le diarchia del regno spartan. Occurreva in effecto un figura representative e charismatic al commando del truppas. Ni le mesmo Imperator in persona, haberea potite defender ambes le frontes al mesme tempore, ni haberea potite incargar un general de conducer un guerra. Jam in le passato commandantes militar multe popular como Julio Cesare e Flavio Vespasiano les habeva usate le exercito per superponer se al poter existente e substituer se a illo. Iste typo de autoritate era multo simile al systema politic del ancian Republica que on basava sur le principio collegial e que non permitteva a un singule persona de haber le poter supreme. Le governamento conjuncte essera restabilite ab le structura del poter inaugurate ab Diocletiano: le Tetrarchia in le tarde III seculo, con duo Cesares e duo Augustos.

Administration del stato: Sur le plano del politica interne, Marco Aurelio se comportava, como ja Augusto, Nerva e Traiano, como princeps, id es "prime citatano" e non ab monarcha absolute, revelante se respectuose del prerogativas del Senato, consentiva a illo de discuter e de decider sur tote le principal affaires del Stato, como le declaration de guerra al populos inemico e le tractatos de pace e commercial, con iste stipulate, ma anque de celle del Magistratura roman. Incipeva anque un politica que tendeva a valorisar le altere categorias social: ad homines de tote le provincias era rendite possibile attinger al plus alte cargas del administration statal. Ni ricchessa, ni illustre ancestres influentiava le judicio de Marco Aurelio, ma solmente le merito personal. Le ordine administrative introducte ab Augusto quasi 150 annos antea e que usque ad alora habeva servite le Imperio salvante lo anque quando on era succedite imperatores dissolute como Caligula e Neron o in occasion del guerra civil del 69. Marco Aurelio tentava anque nove vias commercial: on recorda un ambassada presso le Imperator de China in le 166. Le Chinese lo cognosceva con le nomine de An-Tun. Instituiva le Registro civil (Anagraphe): omne citatano roman habeva le obligation de registrar le proprie filios intra trenta dies ab le lor nascentia. Empleava le moneta non in splendide architecturas, ma in obras de reconstrution absolutemente necessari, o pro ameliorar le rete stratal, ab cuje dependeva le defensa del Imperio e le progresso civil e commercial, o in nove fortalessas, campamentos e citate. Le grandiose Columna de Marco Aurelio (alte 42 m) esseva erecte depost le su morte pro recordar le victorias al confinios germanic-danubian. Le columna era surmontate ab un statua del Imperator, ma ora il ha cello de Sancte Paulo (es le mesme destino de Traiano a cuje sur le su Columna es ora un statua de Sancte Petro) . Anque se continuemente ingagiate in le guerras, specialmente al frontiera danubian, ille se interessava activemente al administration e al leges, inter le altere leges, inspirate a sentimentos de humanitate, ille prohibiva le tortura per le citatanos emerite, pois per tote le citatanos, tutelava le minores, cercava de mitigar le condition del sclavos e favorir le lor emancipation. In coherentia con le doctrina del stoicismo, philosophia contrari al sclavitute, ille emanava normas favorabile al classe servil: ad exemplo le derecto de asylo e le immunitate per le sclavos fugitive presso cata templo e omne statua del imperator.

Guerras parthic (161-166) In Asia le Imperio parthic, renovava le su attaccos, al Imperio e invadeva le Armenia e le Syria. Marco Aurelio mandava Lucio Vero a commandar le legiones oriental. Ille vinceva le Parthis in le anno 166, e annecteva parte del territorio parthic al provincia de Cappadocia. Le grande crise germano-sarmatic: Plus periculose essera le guerras del secunde parte del II seculo, contra le Imperio roman ab parte de un coalition militar, constituite ab un decena de populationes germanic (ab le Marcomannes de Bohemia, al Quadis de Moravia e al populos vandalic del area carpathic, al sarmatic Iazyges del plana del Tibisco (Tisia), il era le consequentia natural del continue movimentos migratori que il habeva nunc jam modificate le equilibrios con le vicin Imperio roman. Tote iste populos il era al recerca de nove territorios ubi stabilir se, sia per le pression de altere populos barbaric confinante, sia per le grande accrescimento demographic del population in le antique Germania. Tote istes, il era in ultra, attrahite ab le luxo e le ricchessas del mundo roman. Le frontiera danubian il era in cello periodo minus surveliate del solite, sia per le subtraction de legiones inviate contra le Parthis, sia per un grave epidemia de peste, explose durante le ultime anno de campania in Oriente (166) e que essera portate ab le mesme legionarios al interne del confinios imperial. In le 166/167, eveniva le prime conflicto longe le frontiera del Pannonia ad obra de pauc bandas de predatores longobarde, que gratias al prompte intervention del truppas de frontiera il era rapidemente repulsate. Le pace stipulate con le limitrophe population germanic a nord del Danubio esseva subscripte directemente ab le mesme imperatores, Marco Aurelio e le fratre Lucio Vero, nunc diffidente reguardo a le barbaros aggressor et illes iva per iste motivos in le 168, usque le remote Carnuntum. Le morte prematur del fratre, Lucio Vero, e le manco de parola al pactos ab parte del barbaros, portava un incredibile massa de guerreros, a invader e devastar le Italia septentrional usque le muros de Aquileia, le corde del region Venetia et Histria, e provocar un enorme impression a Roma e in Italia: era ab le tempore de Marius que un population barbare non invadeva le nord Italia. Marco Aurelio alora combatteva un longe et exhauriente guerra contra le populos barbare, ante les rejectava ab le territorios del Gallia Cisalpin, Norico, Retia e Pannonia (170-171), pois attaccava con un massive offensiva in territorio germanic, que durara multe annos, usque le 175. Iste evenimentos costringeva le mesme imperator a resider per numerose annos longe le frontiera pannonic, sin facer nunquam retorno a Roma. Le apparente tregua subscripte con iste populationes, durava tamen solmente un par de annos . Al fin del anno 178, Marco Aurelio era constringite a facer retorno in le castra de Brigetio de ubi, esseva conducte le ultime campania in le primavera del 179. Le morte successive del imperator in le 180, a causa, probabilemente, del peste, poneva fin al planos de expansion roman. Ille de facto, transportate a Vindobona (Vienna) moriva le 17 martio 180. Ille resultava ad assicurar le succession al filio Commodo, anque si le selection del persona non era felice. Proque Commodo, in effecto, se revelava un mal politico, ma un bon militar.

 

Publio Aelio Traiano Adriano
Traduction in Interlingua per Francesco Galizia.

Busto de Adriano

Publio Aelio Traiano Adriano, (latino: Publius Ælius Traianus Hadrianus; Italica, 24 januario 76 – Baia, 10 julio 138). Il era uno del "bon imperatores", insimul al su predecessor Traiano e al su successores Antonino le Pie e Marco Aurelio. Le su imperio era characterisate ab tollerantia, efficientia e splendor del artes e del philosophia. Ille mesme amava e studiava le cultura grec. Altere titulos qui ille habeva il era: Pontifex Maximus e Pater Patriae ab le 128.

Biographia: Adriano nasceva a Italica, a 7 km. ab Sevillia, in le provincia de Hispania Baetica; le su familia era originari del citate picen de Hatria, le actual Atri, ma illo se installava ad Italica subito depost le su fundation per obra de Scipion le African. Le patre, Publio Aelio Adriano Afro, era cosino de Traiano. Le matre, Domitia Paulina, era originari de Cadiz. Adriano habeva una soror major (Aelia Domitia Paulina), una nepote (Julia Serviana Paulina) e un grannepote (Gneo Fusco Salinator). Le su genitores moriva in le 85/86 quando Adriano habeva sol novem annos. Traiano, non habente filios, esseva de facto le tutor del juvene post le morte del su genitores. Anque le uxor de Traiano, Plotina, adjutava ille multo e tractante ille como un proprie filio. In ultra sembla que illa lo induceva a sposar Vibia Sabina, anque illa parente de Traiano. Le matrimonio avicinava majormente le futur imperator al poter. Dopost que le imperator Nerva habeva nominate Traiano proprie successor, presentante ille in Senato in le anno 97, le su carriera esseva rapide. Le cargas del cursus honorum del futur imperator esseva numerose. Per tres vice habeva le carga de tribuno militar presso un legion: in le II in Pannonia, le XII in Mesia e le XXII in Germania. Esseva anque questor, tribuno del plebs e pretor. Al contrari del su predecessor, Adriano non esseva adoptate officialmente, in Senato. Le su advento al poter era consequentia del adoption ab parte de Traiano ante de morir. Adriano, ascendeva al throno, le 10 julio 118, arrivava a Roma ab le Syria, ubi era governator, ille cambiava gran parte del homines del administration e del Corte de Traiano, del qual habeva facite parte anque ille, comprendite le chefes militar, le exercito, acceptava e acclamava le nove imperator. Ille assumera con le carga le nove nomine: Caesar Traianus Hadrianus Augustus.

Regno (117-138). Le Senato, recipite un message del neo electe, le qual refereva de acceptar le voluntate del exercito, alora anque illo acclamava le nove soverano. Sia le militares que le senatores habeva nos notabile beneficios. Le rapiditate del ascension al poter, portava ad un inthronisation veloce, sequite ab un continue reinfortiamento que durava per tote le vinte annos in cuje Adriano remaneva al poter. Le regno de Adriano esseva characterisate ab un general pausa in le operationes militar. Ille abandonava le Mesopatamia conquirite ab Traiano, que non era possibile defender, a causa del distantia pro le fornimento logistic necessari al garnisones. Le frontieras plus turbolente esseva reinfortiate con opras de fortificationes permanente, le plus famose del qual es le potente Vallo de Adriano in Britannia. Hic Adriano, depost haber terminate le conquesta del Nord del insula, faceva construir un longe fortification per contener le populos barbare del Caledonia. Illo esseva construite in le annos inter le 122 e 127, et era constituite ab duo elementos pricipal: le muro e le vallo. Le muro era longe 117 km.ab le estuario del fluvio Tinna (Tyne) usque cello del fluvio Ituna (Solway), con blocos large 2 o 3 m. e alte 5 m. con circa 320 turres rectangular. Le latere nord, habeva al flanco un fossato large usque 12 metros e profunde usque a 4 m., con circa 73 fortinos e, a intervallos regular il habeva varie stationes e castra. Anque le frontiera del Danubio esseva reinfortiate. Le problema del structuras defensive era strictemente connexe con le territorio e con le typo de defensa. Si un territorio era subjecte a incursiones in un certe periodo, un structura legier, formate ab fossatos, terraplenos e palissadas, poteva fornir un bon defensa, dante, al truppas del fortificationes, le tempore de intervenir. Diverse era le caso de invasiones que exigeva le presentia de structuras multe plus resistente. Plure regiones passava ab situationes de occupation al stato de protectoratos, le si-nominate "statos clientes", le que modificava le necessitate defensive. Quando le politica del protectorato se consolidava, on manteneva in loco sol le truppas necessari. Iste systema dicte del Vexillationes, distaccamentos de un legion commandate alterubi, dava optime resultatos. Per mantener alte le moral del truppas e non lassar los devenir pigre, Adriano stabiliva intensive tornos de exercitationes, inspectionante personalmente le truppas in le curso del su continue viages. Pois que jam ab le tempore del guerras dacic, ille non amava luxos particular, iva a cavallo e participava in toto al vita rude del legionarios. Isto a demonstration del nove doctrina defensive de Adriano qui intendeva obtener le maximo del efficientia militar. Malgrado habeva sequite plus de un campania militar, le plus importante cello dacic al flanco de Traiano, Adriano esseva, ultra qui experte de cosas militar, anque un grande reformator del administration public. Le su intervention sur le structuras administrative del imperio era profunde e demonstra que era parte de un plano global que le imperator applicava, al structura del exercito, al defensa del confinios, al politica externe, al politica economic. Adriano habeva un su vision del Imperio e cercava de uniformar le singule partes al su designo. Le su philosophia resultava evidente ab le su actos: le retiro ab territorios que non poteva defender, le controllo del confinios basate sur defensas fixe, le politica del accordos con le statos clientes que faceva ab interposition inter le territorio del imperio e cello del populos ultra le confinios imperial. Le intervento sur le structura administrative del imperio esseva radical, dava importantia a nove functionarios del classe del cavalleros. Illes il era preposite al varie brancas administrative subdivise per materias: financias, justitia, patrimonio, contabilitate general etc. Attente administrator, Adriano pensava anque a tutelar in le melior del modos le interesse del stato con le institution del advocatus fisci que se occupava de defender in judicio le interesse del financias public (fiscus). Va considerate que in epocha imperial le originari bipartition inter aerarium (le financia public de area senatorial) e fiscus (le financia public de competentia del princeps) era disparite, per le unification del duo areas in le manos del imperator. Altere base del politica adrianee era le idea de ampliar, quando possibile, le nivellos de tollerantia. Era promotor de un reforma legislative a favor del position del sclavos, quando il habeva un damno criminal del dominus.. Anque in le reguardo del christianos monstrava major tollerantia del su predecessor. Un altere reforma de Adriano era celle del Edicto pretorio. Iste consisteva in un exposition de principios juridic, que los constituiva un nucleo de normas consolidate (edictum vetus o tralaticium) Technicamente le edicto concedeva tutela processual anque a rapportos non previste ab le ius civil. Con le reforma adrianee, que le imperator confideva al jurista roman Salvio Juliano in le annos ab le 130 al 134, le edicto esseva codificate, approbate ab un senatoconsulto e deveniva perpetue (edictum perpetuum). Sempre in campo juridic Adriano poneva fin al systema ideate ab Augusto que, concedente al juristas le ius respondendi ex auctoritate principis, Adriano substituiva al gruppo de juristas del schema augustee un consilium principis .

Vallo de Adriano

Le viages e le visita de toto le Imperio roman: Apena le su poter esseva consolidate, Adriano in le anno 121 interprendeva un serie de viages in toto le Imperio: Gallia, Germania, Britannia, Espania, Mauritania. Isto per render se conto de persona del exigentias e prender le disposition necessari per render le systema defensive efficiente. In le 123 initiava le longe viage de inspection del provincias oriental per duo annos. In le 128 visitava le provincia de Africa. In le anno sequente iva de novo in Oriente. Ille esseva plus vices in Athenas, ubi le imperator construiva un nove quartiero con le Porta Aelia, le Olympieion, le Bibliotheca, le Gymnasio etc. In iste longe viages, in le qual percurreva tote le imperio, non se occupava sol de questiones ligate al defensa del confinios ma anque de administration, edification de edificios public e, plus in general, de ameliorar le vita del provincias, ubicunque ille habeva lassate tracias del su opra providential, recipente signos de loyalitate; ille retornava a Roma le anno 134. Al contrari de altere imperatores, qui les governava le Imperio sin mover se nunquam, Adriano seligeva un methodo de cognoscentia directe.

Le revolta in Judea (132-135). Le problema del Judea era initiate usque ab le tempore del prime revolta, in le 66, quando Cestio Gallo, governator de Syria, esseva vincite ab le Judeos. Le rebellion durava usque al destruction de Jerusalem del 70 d. C., ad obra del general Tito, filio del imperator Flavio Vespasiano. In le 115, sub Traiano al revolta de Cyrene, Egypto e Cypro se univa anque le Judea. In le anno 132 initiava le tertie guerra judaic. In le 135 depost haber suffocate le rebellion Adriano per le reconstrution de Jerusalem, proponeva le mesme modulos architectonic et urbanistic applicate in tote le imperio. Le Judeos, qui les sperava in un nove edification del templo de Salomon, ma il habeva, in vice, como in tote le imperio, templos dedicate al divinitate roman: Jupiter, Junon e Minerva. Adriano tentava de eradicar le hebraismo qui ille considerava le causa de continue rebelliones. Prohibiva le Torah e le Calendario judaic, le Rotulos sacre esseva comburite, e Jerusalem deveniva Aelia Capitolina. Era evidente que le imperio non poteva permitter se de mantener in vita un centro de rebellion, supertoto per le presentia in le area del paises circum le Judea, de communitate hebraic como effecto del diaspora del anno 70. Activitate cultural e protection del artes: Adriano protegeva le arte essente ille mesme un fin intellectual, musicista, amante del artes figurative, del poesia e del litteratura. Anque le architectura le passionava multe e durante le su principato dava un stylo personal al edificios qui edificava. Villa Adriana a Tibur (Tivoli), il era le exemplo plus importante de un demora immense, construite con passion in le anno 126; intendite como loco del memoria, texite de citationes architectonic e paisagistic, e de reproduction, como: le Lyceo, le Academia, le Pritaneo e le Pecile de Athenas; le canal de Canopo sur le delta del Nilo, le valle de Tempe in Tessalia e le Inferos del poetas. Le Villa esseva terminate in le 134 e le imperator viveve in illo le su ultime annos. Anque a Roma le Pantheon, construite ab Agrippa, il era edificate de novo, sub Adriano e con le forma que etiam nunc conserva. Adriano, era profundemente de gustos hellenistic amico de philosophos grec como le stoic Epitteto. Studiava le philosophias platonic et epicuree, e le lingua grec. Era le prime imperator roman a esser initiate al rito grec del mysterios eleusin, ma confirmava al mesme tempore, le antique origines de Roma, valorisante le elementos archaic et augustee del religion roman, como le reappello a Romulo e Numa Pompilio. Restaurava le templo e le culto de Venus Genetrix, instituite ab Cesare, e lo associava a cello del Dea Roma.

Le morte e le monumento funebre. Adriano moriva in le su residentia estive de Baia, per edema pulmonar, a 62 annos como le predecessor Traiano. Le su monumento funebre era initiate ab Adriano in le 135 e, post le su morte, terminate ab le successor Antonino le Pie, adoptate ante de morir. Le Mausoleo era, in le seculos, transformate plus vice et hodie es un del monumentos plus famose de Roma: Castello Sancte Angelo, le qual es anque denominate Mole Adriana.

Traiano: le optime Imperator

Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

Imperator Traiano

Marco Ulpio Nerva Traiano, in latino: Marcus Ulpius Nerva Traianus (Italica, 18 septembre 53 – Selinunte de Cilicia, 8 augusto 117 d. C.), esseva Imperator roman ab le 98 al 117 d. C.

Sub le su commando supreme le Imperio Roman perveniva al su maxime extension territorial (5,5 milliones de kilometros quadrate). Le su titulo complete era: IMPERATOR • CAESAR • DIVI • NERVAE • FILIVS • MARCVS • VLPIVS • NERVA • TRAIANVS • OPTIMVS • AVGVSTVS • FORTISSIMVS • PRINCEPS • GERMANICVS • DACICVS • PARTHICVS • MAXIMVS.

Biographia:Traiano era filio de un senator qui habeva le su mesme nomine. Appertineva ad un familia, celle del Ulpii, que, ben que provincial, era emerite e de rango senatorial. Le Ulpii les era un familia italic stabilite se in le provincia iberic de Baetica (hodierne Andalusia - Espania), Traiano nasceva le 18 septembre 53 ad Italica (fundate ab Scipion le African), non lontan del actual Sevillia. Le matre, Marcia, era Iberica, le patre non era sol senator, ma habeva habite altere cargas importante, inter le qual: le proconsulato de Asia, le consulato e in le 76-77 era governator de Syria ( Legatus pro praetore Syriae). Le carriera de Traiano initiava inter le rangos del exercito sequeva le varie etappas del cursus honorum ordinari; ille era questor, pretor e legato. Pois era tribuno militar e inde consule in le 91, e in le 96 ille deveniva Governator de Germania prestante servicio longe le ripas del Rheno. Prendeva parte al guerras del imperator Domitiano in Germania, et era cognoscite como uno del melior commandantes del Imperio quando, in le 96, Domitiano esseva occise. Le su notorietate, in le ambiente militar, sub le regno del successor de Domitiano, le ancian senator Nerva, qui per le excellentia del persona, adoptava Traiano como filio e successor in le primavera del 97. Traiano era electe Imperator in le 98, e remaneva al su carga usque al 117. Traiano on trovava a Colonia in Germania, quando le notitia del su election le perveniva, ab parte del cosino e futur successor Aelio Adriano. Deveniva Imperator le 27 januario 98, al etate de quaranta-cinque annos. Il era le prime Imperator non italic, pois que nascite in Espania. Ille totevia non vadeva subito in le Urbe, ma ante puniva le pretorianos rebelle inplicate in le revolta contra Domitiano. Entrava in Roma duo annos postea, depost haber ordinate le confinios (limes) imperial del Rheno e del Danubio. Liberava multe gente qui era state imprisionate ab Domitiano e restitueva le proprietate private que il era confiscate. Le su popularitate era tal que le Senato le concedeva le titulo honorific de optimus, "le melior". Le senator Plinio le Juvene le adressava, durante le cerimonia, un longe panegyrico in cuje peteva que al Senato esseva concedite un participation major in le condution administrative del Stato. Traiano acceptava iste requestas, e clamava multe del “patres conscriptos” (senatores) a governar le provincias del Imperio. Traiano on serviva de un organo le Consilium Principis, pro judicar, del qual les faceva parte le melior juristas del epocha. De altere parte ille era un del imperatores plus serie, honeste e correcte, qui los faceva un optime princeps qui sapeva gerer al melio le affaires del “res publica”. Non esseva nunquam corrupte ab le poter e non usava le su titulo e le su poter per superpassar le lege, al contrario recognosceva sempre le primatia de illo anque super le su carga. Sapeva facer se amar ab tote, in particular ab le duo partes social plus importante: le Senato e le exercito. Traiano reinfortiava le viabilitate restaurante le principal stratas que los on ramificava ab le Urbe al resto del Imperio. Construiva ex novo le porto de Claudio que conjungeva Roma con tote le regiones del Imperio, le projecto era del architecto Apollodoro de Damasco; le labor durava ab le 100 al 112, con le creation de un bassino de forma exagonal con lateres de 358 metros e profunde 5 metros, con un superficie de 32 hectares e un imbarcatorio de 2000 metros, assi on habeva le nove porto de Traiano. Esseva anque construite un ulterior canal con le Tibere, et Ostia era connectite ab un strata pavimentate. Traiano ordinava le ampliation del porto adriatic de Ancona, ubi faceva construir un nove imbarcatorio, pro ameliorar le protection ab le undas jam offerite ab le promontorio sur le qual surge le citate; le Senato e le populo roman, in honor del imperator les faceva construir in le porto un Arco. Traiano ameliorava anque le Via Appia, con un nove trajecto que partiva ab un altere Arco edificate a Benevento, usque le porto de Brindisi (Via Traiana). Actuava anque un serie de bonification in le Agro Pontin. A Roma construiva un Foro et edificios, destinate al public administration. Le extraordinari complexo del Foro de Traiano resolveva le problemas del area circum le Via Sacre. Ultra al Basilica Ulpia, le placia, le officios, le bibliothecas, e le templo a Venus Genetrix, Traiano, erigeva in le su Foro le Columna Traiana como celebration del su conquesta del Dacia. Alte 30 metros circa e large 4, in origine colorate, al su interno un scala a cochlea porta al culmine. Al externo on involve a spiral sur le columna un frisio longe 200 metros e large 1 m. con sculpite plus de 2000 figuras in basse-relievo. Le columna era surmontate ab un statua del imperator (substituite in le 1588 ab un de sancte Petro), e al base esseva collocate le urna cinerari de auro que contineva le cinere del defuncte imperator qui habeva le honor exceptional de esser sepelite intra le muros del Urbe. A Traiano on debe le construction de un nove aqueducto que augmentava le provision hydric in Roma, que los era assecurate ab le acqueductos construite pridem e supertoto ab cello note como Anio Novus (construite ab Claudio). Le labores initiava in le 109, le structura colligeva le aquas del fontes del montes Sabatinos, presso le laco de Bracciano (lacus Sabatinus). Le longor complexive era de circa 57 km e le capacitate quotidian era de circa 2.848 quinarie, par a poco plus de 118.000 m³. Attingeva le Urbe con un percurso in parte subterranee longe le vias Clodia e Triomphal e pois sur arcadas longe le via Aurelia, e arrivava a Roma al colle Janiculo. Le extention del rete hydric era ampliate non sol a Roma, ma anque in Dalmatia, in le native Espania, in Gallia e in Oriente. 


A Roma Traiano faceva ampliar le Cloaca Maxime pro le refluxo del aquas pluviose que los esseva discargate in le Tibere, le qual esseva reinfortiate con dicas e canales. Traiano faceva reconstruer e aggrandir anque le Circo Maxime del qual, le prime tres anellos al base del structura esseva erecte con briccas e marmores, sol le anello superior remaneva in ligno. Sur le colle Oppio faceva eriger le su grandiose Thermas sur le restos del Domus Aurea de Neron; on entrava ab un grande propyleo que introduceva directamente al natatio, le piscina a celo aperte. Sur le ripa dextere del Tibere esseva realisate un area pro le naumachias (reproduction de battalias naval). Le labores de construction del Imperator non era concentrate sol in le Urbe, ma in toto le Imperio. In Egypto conjungeva le Nilo al Mar Rubie con un canal (fluvio Traiano). Le Imperator era anque interessate al condition del su citatanos e al reformas social e politic. Ille, de facto, diminueva le tempore del processos, prohibiva le accusas anonyme, e de condemnar sin probas o in presentia de dubita. Ille in materia economic e social trovava le modo de organisar le administration e promulgava leges a favor del parve proprietate agricole, que era menaciate pro le extender se del latifundio. Traiano favoriva le libere colonos in le peninsula, al quales dava medios pro le labor in le campos; in cambio illes on ingagiava a versar al Stato, un parte del recoltas como saldo del debita. Per reinfortiar le agricoltura italic omne senator debeva investir in Italia un parte del lor ricchessa, ille fixava del limites al emigration ab le peninsula. Traiano faceva arder le registros del taxas non pagate pro alleviar le pression fiscal sur le provincias e aboliva alicun taxas que gravava sur le provinciales e le italicos; poteva assì crear un sorta de cassa de sparnio popular que prestava moneta a paisanos e artesanes roman, esseva pois favorite le prime corporationes de mestieros et era protegite le juventute roman. Per obviar al miseria del classe plus povre, instituiva le Institutio Alimentaria. Con iste ultime lege Traiano sacrificava parte del su patrimonio personal pro assecurar a centenas de pueros e juvene indigente le mantenentia. Sur le Arco de Benevento es representate le distribution de alimentos al population e supertoto al infantes povre. Assì como in le relievos del Foro, que los se refereva al «Alimenta Italiae» in favor del «pueri et puellae alimentari». Ille edificava anque collegios e orphanatos pro le filios illegitime e le orphanos del su legionarios, e garantiva a illes un futuro melior, con un subsidio mensual e un complete instruction. Le conquesta del Dacia (101-106). Nonobstante toto isto, Traiano es plus cognoscite in le historia como conquisitor. In le 101, inviava un expedition militar verso le regno de Dacia, ultra le ripas septentrional del Danubio, e in le anno seguente, constringeva le rege Decebalo a submitter se a ille post haber circumferite le capital, Sarmizegetusa Regia. Traiano inde tornava a Roma in triumpho e habeva le titulo de Dacicus maximus. Totevia, Decebalo initiava subito a premer ancora sur le frontieras imperial. Traiano alora partiva ab Ancona e arrivava sur le ripas del fluvio Danubio, con circa 13 legiones pro submitter definitivemente cello terra ric de auro e celle populo que durante le regno de Domitiano habeva saccheate le provincia roman de Mesia. Le exercito roman con le campamentos sur le Danubio, pro facer avantiar le legiones, construeva un grande ponte (1.135 m.) trans le fluvio. Nonobstante le fortia e le valor del Daces (assi fanatic qui on non cadeva in battalia, on suicidava pro le lor deo Zalmoxis) le avantiata del exercito imperial, usque le capital era rapide gratias al su superioritate numeric e logistic, e al tacticas consolidate ab seculos de guerras e assedios. Sarmizegetusa Regia era destruite, Decebalo on suicidava, e al posto del antique capital Traiano fundava un nove citate, Ulpia Traiana Sarmizegetusa, le Dacia esseva populate con colonos italic et era annexa como provincia al Imperio. Nonobstante que illo era le ultime provincia conquirite, illo habeva un processo de "romanisation" plus veloce respecto al altere, sia in le costumes que in le lingua. Quando in le 101 le rege Agrippa II del regno de Nabatea, moriva, lassava le su regno a Traiano, e le Imperio assi acquireva in le anno 105, le nove provincia de Arabia. Assi toto le bassino del Mediterraneo deveniva le "Mare Nostrum". Le campanias oriental (114-117). In le anno 113, Traiano decideva le invasion del regno de Parthia, pro impedir al regno parthic de poner un rege sur le throno de Armenia, sin le consenso de Roma. Le Armenia era un regno in cuje Roma tentava de estabilir le su hegemonia politic e militar. Traiano marchava sur le Armenia, deponeva le rege, e includeva le regno in le Imperio roman. Pois iva a sud e conquireva le citates de Babylonia, Seleucia e Ctesiphonte in le anno 116. Continuava pois a marchar usque al Golfo Persic, ubi declarava le Mesopotamia nove provincia del Imperio, ille se lamentava de esser troppo vetule pro sequer le vestigios de Alexandro Magne. In le mesme anno, durante que preparava un altere campania militar contra le Parthia, Traiano cadeva malade. Le su salute declinava durante le primavera del 117, e le 8 augusto ille moriva a Selinunte. Le su successor esseva le cosino Aelio Adriano, qui Traiano habeva adoptate in puncto de morte. Le mytho del Optimus Princeps : Per le resto del historia del Imperio Roman e de parte de cello Byzantin, omne nove Imperator depost Traiano, veniva salutate ab le Senato con le augurio: pote tu esser plus fortunate de Augusto e melior de Traiano (Felicior Augusto, melior Traiano!). In epocha medieval, on diffundeva le legenda secundo le qual Papa Gregorio Magne, pro le bonitate del Imperator, haberea obtenite ab Deo le resurger de ille per le tempore necessari ad haber le baptismo. Dante reporta iste legenda in le Divin Comedia, ponente Traiano in Paradiso, in le Celo de Jove, e precisemente inter le sex spiritos juste qui les formava le oculo del Aquila mistic. Multe anecdotas circunfere le figura de Traiano, uno de iste, dice qui un vidua lo habeva firmate durante que ille iva verso le Dacia per le guerra. Iste in lacrimas le implorava de render la justitia, trovante e puniente le culpabile del morte del filio. Traiano la assecurava dicente qui haberea providite al caso al su retorno. Al que la vidua le recordava qui ille poterea non retornar, inde Traiano garantiva que in ille caso in su vice, le haberea pensate le su herede-successor. La vidua alora le faceva notar que in celle caso ille non haberea mantenite le su promissa, proque non esseva ille de persona a facer lo e anque si le rendeva justitia non esserea stato per merito sue. Traiano alora dismontava ab le cavallo, cercava e puniva le culpabile, rendeva justitia al vidua e partiva per le guerra. Anque iste narration es reprendite ab Dante in le Canto X del Purgatorio como exemplo de humilitate. Per esser plus vicin al populo roman, Traiano faceva scriber sur le porta del su residentia Palatio Public, proque catauno poteva entrar liberemente. De hic derivava un altere celebre anecdota: al remonstrantia del su secretario que on lamentava proque le su patrono on fideva troppo de totes, Traiano respondeva: "Tracto totes como io volerea que le Imperator tractarea me, si io esseva un private citatano". Diversemente ab quanto eveniva per multe altere appreciate governantes del historia, le optime reputation de Traiano es remanite intacte per 1900 annos usque ad hodie.

CAJO JULIO CESARE
OCTAVIAN AUGUSTO
traduction interlingua per Francesco Galizia 

 

 

Cesare e Augusto: le characteres e le stylos

 

Quando on parla re Augusto il non es possibile facer lo sin contraponer le a Cesare. Troppo diverse le duo in toto, in le physico, in le character, in le education, in le evolution del vita. Il es ben difficile trovar un elemento commun si non le placia de honor que illes mantene in le historia roman. Il non es jammais evenite que duo homines del mesme origine familiar se sia succedite pro dar origine, con criterios tanto diverse, al plus grande creation historic que le mundo ha vidite. Al genialitate vaste e potente de Cesare, dava continuitate, le ductilitate e le equilibrio de Augusto. Ambes unite in un scopo final: le perpetuitate del mission de Roma. In iste obra les susteneva un extraordinari tension moral, un fundo de mysticismo, commun in tote le grande spiritos. Ambes habeva vidite le insufficientias e le males del Stato; lor diagnose coincideva perfectemente. Profundemente diverse era le cura. Cesare ageva sempre ille sol, como un navigator solitari. Augusto credeva in le joco de equipa, del qual sapeva esser le director. Cesare non sapeva individuar locotenentes valide. Augusto, in vice, sapeva seliger collaboratores del quales ille ganiava le devotion complete usque le fin. Cesare esseva chef de Roma solo pauc menses e moriva in maniera tragic. Augusto esseva imperator durante 57 annos e moriva de un seren vetulessa inter le brachios del tertie uxor, Livia Drucilla.

Le situation depost le occision de Cesare

Depost le occision de Cesare, le 15 de martio del 44 a. C., le lucta politic semblava limitate al partito cesaree guidate per Antonio e al faction del conjuratos. Arbitro del contention haberea debite esser le Senato. Esseva trovate un solution de compromisso: Cesare non era un tyranno e non habeva aspirate al regno, e pro le conjuratos il habeva le amnestia pois que illes habeva agite in le interesse del Stato. Le situation semblava normalisate. Al apertura del testamento de Cesare, le surprisa. Qual herede, era indicate Cajo Octavio, ille, nascite a Velletri in 63 a. C., habeva, ergo, pauc plus que 18 annos. Ille era grannepto de Cesare, perque nepote del soror Julia. Le oncle le habeva multo appreciate e le habeva volite con ille in occasion del expedition in Espania contra le pompeanos. Cesare le habeva inviate in Epiro a facer experientia militar. Augusto era a Apollonia quando perveniva le notitia del homicidio del oncle e veniva in Italia, ille sol, pro facer valer su derectos. Ille arrivava a Roma al initio de maio del 44, se incontrava con Antonio e peteva le convocation delComitios Curiatos pro dar execution al ultime voluntate testamentari de Cesare e pro reciper le moneta de Cesare.

Augusto deveni Consule

Le contention politic inter le sequaces de Cesare e le conjuratos deveniva sempre plus aspere. Octavian comprendeva duo cosas. Le prime: le inevitabilitate de un contrasto con Antonio; le secunde, su position era, in ille momento, multo plus debile. A ille non remaneva altere que cercar le consenso del populo. Antonio se refusava consignar le moneta de Cesare? Ille vendeva proprie terrenos e peteva prestation, Octavian se procurava le summa sufficiente a exequer le voluntate del patre adoptive de dar 300 sestertios a omne romano. Le donation obteneva le consenso del populo e augmentava le fama de Octavian. Antonio comprendeva que ille non poteva plus subvalutar ille “puero” que, sub le aspecto diaphane e debile, monstrava haber le mesme spina dorsal de Cesare. Pro reinfortiar su position, Octavian con le adjuta del veteranos del patre adoptive, succedeva inrolar alcun milles de homines. Isto esseva un acto que dava initio a su potentia. Le collision politic inter sequaces de Cesare e conjuratos se era transformate in un lucta armate e le Senato confereva a Octavian le facultate “propretoria”. Antonio intertanto marchava contra Decimo Bruto qui habeva organisate su defensa a Modena. Le battalia eveniva e Antonio esseva vincite e debeva retirar se in Gallia Narbonese, persequite per Decimo Bruto (April 43). Ora Octavian era in un position de grande fortia, le Consules habeva morite in le battalia. Pauc dies depost ille era a Roma con su legiones. Le Senato debeva eliger le Consule. Era le 10 de augusto del 43, 17 menses depost le “Idi” de martio. Octavian non habeva ancora 20 annos!

 

Le secunde Triumvirato e le guerra civil

 

A Roma Octavian, patrono del situation, faceva approbar le lege que declarava crimine sacrilege le occision de Cesare e decretava le plus grave pena per su autores. Era assi complite le acto supreme que Antonio non habeva potite complir. Era un nove guerra civil, era necessari un reconciliation con Antonio pro unir le partito cesaree e completar le lucta contra le conjuratos. Octavian se incontrava con Antonio e Marco Lepido presso Bologna e illes stipulava un accordo, le secunde Triumvirato. Al fin de reordinar le Stato, le Triumviros haberea habite poteres extraordinari, libere de qualcunque ingerentia del Senato (novembre 43). Le Senato sanciva le accordo. Il remaneva le lucta contra Cassio e Bruto in Oriente. Le battalia eveniva a Philippi. Bruto se trovava de fronte le truppas de Octavian e resultava vincitor. Cassio in vice pativa un grave disfacta per Antonio e se occideva. Alcun dies depost il habeva un secunde battalia disfavorabile a Bruto qui, abandonate per le soldatos, se occideva (fin de octobre 42 a.C.). Depost duo annos e medie, le morte de Cesare era completemente vindicate.

Le difficile conviventia con Antonio e le battalia de Atio

Il habeva ora un nove distribution del cargas inter le Triumviros, Antonio habeva le Oriente ubi major esseva le exigentias militar. Octavian retornava a Roma, ubi era prevalente le exigentias politic. Lepido habeva le Africa. Desde le 42 usque al 31 il habeva un longe periodo de difficile conviventia inter Antonio e Octavian. In iste scenario se insereva Cleopatra, regina de Egypto, qui debilitava completemente le personalitate e le energia de Antonio. On arrivava inevitabilemente al battalia que eveniva in Atio, in Grecia. Anque si ille habeva un superioritate in campo naval e terrestre, Antonio non profitava de isto e decideva combatter super le mar, subjacente al voluntate de Cleopatra. Antonio habeva 500 naves, ma intra un golfo del stricte bucca. Le 2 de septembre del 31 le naves de Antonio se moveva pro exir del golfo e comenciava le battalia. Le evolution del battalia non es clar, le situation se manteneva incerte, usque quando le nave de Cleopatra abandonava le area del conflicto e se dirigeva a sud. Con illa iva via 60 naves egyptian e anque Antonio, abandonava su naves e sequeva Cleopatra. Al fin del die tote le flotta esseva perdite, depost anque le armea se rendeva. Antonio se suicidava a Alexandria, sequite, depost per Cleopatra. Eliminate le conjuratos e Antonio, le pace era ora complete. Esseva claudite le templo de Jano que le rito religiose voleva aperite in tempore de guerra, e que sol duo vices, habeva essite claudite desde le fundation del urbe.

Le reordination del Stato

Octavian habeva 33 annos e habeva un labor enorme a facer: poner in ordine un Stato aggrandite e ruinate per quasi 20 annos de guerra civil. Un del prime disposition era le reforma del Senato (600 membros) con le reduction del numero del sessiones obligatori (duo per mense), e con le tractation del affaires minus importante con un junta de Senatores tirate al sorte (Consilium Principes). In le anno 29 le Senato confereva solemnemente a Octavian le titulo de Imperator Augustus, non como appellative, ma como prenomine, con facultate de transmitter lo al heredes. E in le 2 d.C. le titulo de” Pater Patriae”. In le anno 8 a.C. il eveniva un reordinamento del calendario, e le Senato in honor de Augusto, cambiava le nomine del mense Sextilis in Augustus.

Le reforma constitutional

Usque alora, Octavian habeva mantenite le vetule ordine republican, tentante ameliorar solmente le functionamento. Ma le confinios del Stato habeva superate le horizonte del citate-stato pro devenir un Imperio. Il non era plus possibile que un tal insimul de populos era governate per Magistratos roman que cambiava omne anno. Il era necessari un reforma apte a garantir uniformitate, continuitate e stabilitate. Le prime passo era le sanction del fin del emergentia. Isto faceva Octavian in un reunion del 13 de junio del 27 a.C.. con le parolas, pronunciate ante le Senato "Io depone le integre poter e vos rende completemente le armas, le leges e le populos subjecte". Con iste renunciation le Constitution republican retornava a su forma originari. Ma a iste puncto se insereva le reforma constitutional, preparate e consequite con grande sagacitate politic e non con le fortia. Le Senato precava Augusto conservar le governamento de ille provincias que non esseva considerate tranquille. Augusto acceptava le carga per 10 annos, ille acquireva, assi, un imperium proconsular. Con iste disposition, il habeva duo typos de provincias: - le prime, sub le controlo del Senato que los faceva governar, como consuetude, per Magistratos inviate annualmente; le secunde (provincias de confinio e non tranquille), controlate per Augusto, per medio de proprie locotenentes qui remaneva in carga le tempore necessari. On creava assi un nove figura juridic del alte functionario regularmente remunerate. Le legiones fixate in iste provincias, era al ordine de Augusto. Un altere disposition, que reinfortiava le jam grande poteres de Augusto, era emanate in 23 a.C. Augusto renunciava al Consulato, e se faceva dar le "tribunicia potestas", con grande poteres, e le facultate de veto pro tote le initiativas del Senato. Augusto habeva le poter plus absolute anque mantenente inalterate le edificio constitutional in su antique construction. In substantia era create un forma de diarchia (soveranitate divise inter Augusto e le Senato).

 

Le grande Administration e le nascentia del bureaucratia

 

Durante que Cesare habeva combattite le vetule classe dirigente, Augusto, como restaurator del antique virtute, se appoiava al vetule aristocratia. Ma le aristocratia era “apathic” e Augusto, debeva adressar se al ordine equestre e plebeie pro trovar le functionarios e le bureaucrates necessari a facer functionar le machina imperial. A iste ordines appertineva le plebeie Agrippa e le cavallero etrusc Mecenate. Le ordine instaurate per Augusto favorava trafficos e commercios e facilitava justo le classe intermedie del ordine equestre, active e productive. Iste reforma del administration del Imperio, con le empleo de personal permanente, constitueva le fundation del bureaucratia.

 

Le reordinamento del Fortias Armate

 

Augusto confereva particular importantia al reordinamento de su fortias armate (armea e marina), le numero del legiones descendeva de 50 a 28 e pois a 18, ma le armea devenira, le prime vice in le mundo antique, un institution permanente. Augusto comprendeva que, pro le conservation del imperio, il esseva necessari un permanente presentia de fortias armate, specialmente al provincias peripheric, (assi per quatro seculos le barbaros non succedeva jammais a passar in modo definitive le frontieras del Imperio). Con un bon remuneration e con le perspectiva de donationes final e de un bon carriera, il era facile inrolar le legionarios. Le prime linea de confinio esseva controlate con "castella" situate a un distantia variabile, ma non superior a un die de cammino, in isto trovava collocation unitate minor. In position plus arretrate se trovava le "castra" ubi era un o plus legiones, al directe dependentias de Governatores de modo a tener reunite le poter civil e militar. Anque le marina esseva reordinate super base permanente con duo flottas con le commando a Ravenna e Miseno. Le reordinamento esseva finalisate anque al tranquillitate del trafficos in le Mediterraneo. Augusto, habeva constituite anque le Cohortes Pretorie, illos esseva novem, tres a Roma e sex in le altere residentias imperial. Le expensa pro le mantenimento del legiones esseva trahite del renta del singule provincias. A isto esseva assignate le "Procuratores Augusti".

 

Le propaganda e le controlo del cultura

 

Cesare e Augusto es unite per un mesme intuition: le valor del propaganda. Cesare, in accordo con proprie personalitate, faceva toto ille sol. Su Commentari scribite super le guerra de Gallia e le guerra civil respondeva a iste logica. Pro realisar su propaganda Augusto se serviva de un collaborator de exceptional valor e loyalitate, Mecenate. Ille esseva, de facto, su grande ministro del propaganda e del cultura e le grande financiero de totes le manifestationes cultural, specialmente in campo litterari. Gratias a isto il habeva un florition de scriptores e poetas immortal (Vergilio, Oratio, Ovidio, Lucretio, Propertio, Catullo, Tibullo, Tito Livio). Era le etate de auro del litteratura latin. Le societate roman, de guerrier e inculte, se faceva sempre plus elegante e fin.

Le cura de Roma e de Italia

In le reorganisation del Imperio, Augusto teneva multo a conservar le position de privilegio del Italia, ora jam tote equiponderate a Roma in le derectos e ben distincte del provincias, illa esseva dividite in 11 regiones, super un base ethnic e geographic. Pois era comenciate un vigorose programma de labores public a Roma sia pro accrescer le decorum, sia pro dar labor a un massa de disoccupatos. Esseva construite le grande Mausoleo del Ara Pacis, le theatro Marcello (dedicate al nepote decedite), le basilicas Julia e Emilia in le Foro roman e initiate le realisation del Foro de Augusto e del Pantheon volite per Marco Agrippa.

Le leges pro le tutela del costumes

Augusto videva un periculo, pro le mundo roman, in le diminution del numero del citatanos roman debite al exigue natalitate. Le romanos habeva abandonate le antique severitate del costumes pro dar se, frequentemente, a un vita dissolute. Specialmente in le classes ric, on prefereva un celibato gaudiose al responsabilitate de un familia. On reduceva le matrimonios e le numeros del filios. Contra iste phenomeno antisocial e antidemographic, Augusto faceva approbar duo leges ("de adulteris et de pudicitia" e "de maritandis ordinibus"). Con le prime, le adulterio, deveniva delicto public. Le secunde lege esseva plus restrictive. Le citatanos del classes ric era obligate a contraher matrimonio con personas “convenibibile” per etate e rango social. In ultra, le familias era incoragiate a haber un prole numerose. Le celibes, de facto, non poteva hereditar o reciper legatos, e era penalisate in le assignamento del cargas public. Beneficios de carriera era accordate al personas sposate e secundo le numero del filios. Iste disposition contribueva a relentar le processo destructive del costumes del societate roman.

 

Le expansion territorial

 

Durante su Imperio, Augusto acquireva le Mesia, le Pannonia (actual Hungaria), le Norico, le Retia, tote le arco alpin e le area inter le Rheno e le Elba. Iste conquestas era necessari pro melio garantir le defensa del Imperio. Augusto stabilisava le frontiera oriental e definiva le relationes con le Partes. Re le frontiera septentrional, le securitate de Italia del nord (Gallia Cisalpin), parte integrante del Stato roman, era possibile solo con le possession del integre catena alpin e de tote le area usque al curso superior del Danubio. Iste fluvio debeva esser le confinio del Imperio. Le operation esseva committite a Tiberio e Druso, juvene filios del uxor de Augusto (Livia), de 26 e 22 annos. Le operation militar eveniva in le annos 16 e 15 a.C., e assecurava al imperio le Alpes oriental. Pro eliminar le menacia del Germanos, il necessitava portar le confinio del Rheno usque al Elba. Le linea de confinio Elba-Danubio era plus curte que le linea Rheno-Danubio. Le guerra esseva complite per Druso in tres annos desde le 12 usque al 10 a.c.. Al retorno a Roma Druso esseva honorate con un "ovatio", ma se rumpeva le femore in un cadita de cavallo e moriva. Le frontieras septentrional era protegite con le alte qualitate militar e diplomatic de Tiberio. Nonobstante iste servicios al patria e al imperator, Tiberio comprendeva non haber le sympathia de Augusto. Tiberio era anque amarisate per le frivole e deplorabile comportamento del sposa Julia, filia de Augusto e del secunde uxor Scribonia. Per isto Tiberio se retirava in le insula de Rhodos in exilio voluntari per septe annos. In le anno 6 a.C. Octavian comenciava a vider le vacuo circum se. Le solitude e le proxime vetulessa rendeva sempre plus impellente le selection de un successor, perque ille non habeva filios mascule.

Le problema del succession

Un malediction semblava obstinar se con totes le candidatos. In varie circumstantias moriva le nepote Marcello, filio del soror Octavia, le car amico Marco Vipsanio Agrippa, Druso, fratre minor de Tiberio. Durante le periodo de exilio de Tiberio, moriva anque le nepotes Lucio e Caio. Depost le abandono del marito Tiberio, le conducta del filia Julia deveniva ancora plus irregular. Augusto exiliava le filia in le insula de Ventotene. Le morte del filios adoptive induceva Augusto a considerar Tiberio como unic herede al throno. Tiberio retornava a Roma, era adoptate in le 4 d.C. como filio e era associate per Augusto in le conduction del Imperio.

Le ultime annos

Tiberio era respectuose de su rolo. Ille habeva grande experientia politic e militar, que monstrava specialmente in le guerras german e danubian. In le anno 10 a.C. tres legiones roman era destruite in le foresta de Teutoburgo. Le legiones era commandate per le legato imperial Varo, vincite per le rege germanic, Arminio. Tiberio arrivava subito in le area, ma, obediente al directivas imperial, displaceva le linea de confinio proxime al Rheno. In le estate del 14 d.C. pro fugir le temperatura calide de Roma, Augusto iva in Campania. Ille iva pois a Benevento pro salutar Tiberio qui partiva pro le Illyria. Al retorno Augusto cadeva malade e se stoppava a Nola. Ci le attingeva Tiberio. Le duo parlava un die, e Augusto faceva su "testamento oral". Le imperator non habeva facite jammais testamento in le annos precedente. Le die postea, le 19 de augusto del 14, le imperator moriva, ille habeva 76 annos. Augusto era sepelite a Roma in le Mausoleo del Ara Pacis. Ille habeva completate le obra del oncle.

 

Conclusion

 

Augusto es considerate "le Imperator del pace". Su vita marcava un periodo auree pro le historia de Roma, (Pax Romana), comenciate per Cesare e que solo un homine de genio haberea potite completar. E tal esseva sin dubita Augusto qui certo non habeva le splendor del oncle, ma ille era securmente un grande homine de governamento. Ma le prudente sensibilitate, le sagace vigilantia e le agile flexibilitate de Octavian, sur le longe distantia del tempore, esseva plus utile que le alte genialitate de Cesare. Augusto era imperator durante 44 annos e, considerante anque le periodo del consulato, governava Roma durante circa 57 annos. Con Augusto, Roma attingeva le culmine de su historia politic, social e cultural. Le constitution republican era formalmente immutate ma substantialmente e profundemente transformate. Comenciava le nove e ultime phase del historia de Roma, le era del Imperio, que se prolongara durante quatro seculos. E le continuation de iste historia non essera jammais plus assi belle como durante le vita de Augusto.