Friderico II, del Sacre Roman Imperio

Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

Friderico II Hohenstaufen (Jesi, 26 decembre 1194 - Fiorentino de Apulia, 13 decembre 1250) era rege de Sicilia ( Friderico I de Sicilia, ab le 1198 al 1250), Duce de Svevia- Schwaben (como Friderico VII de Svevia, ab le 1212 - 1216), rege de Germania (ab le 1212 al 1229) e Imperator del Romanos ( Friderico II del Sacre Roman Imperio, electe in le 1211, coronate ad Aquisgrano in le 1215, coronate a Roma ab le papa in le 1220), e in fin rege de Jerusalem (ab le 1225 per matrimonio, coronate a Jerusalem in le 1229). Ille appertineva al nobile familia del Hohenstaufen de Svevia e descendeva per parte de matre del dynastia normanne del Altavilla, qui regnava in Sicilia. Cognoscite con le epithetos stupor mundi ("stupor del mundo") o puer Apuliae ("puero de Apulia "), Friderico II habeva un personalitate poliedric e charismatic que, fin del su epocha, il ha le attention del historicos e del populo, producente anque un longe serie de mythos e legendas popular, in le ben e in le mal. Le su regno era characterisate ab un activitate legislative e de innovation artistic e cultural. Ille mesme era un bon homine de litteras, protector de artistas e homines de studio. Le su corte era loco de incontro inter le culturas grec, latin e arabe.

Biographia: Friderico nasceva in le 1194 ab Henrico VI ( filio de Friderico I Barbarubie), e ab Constantia de Altavilla, filia de Rogero II rege de Sicilia, a Jesi, in le Marca de Ancona, durante que le imperatrice iva a Palermo, pro attinger le marito, qui le die antea, le Natal, il era coronate rege de Sicilia. In le cerimonia del baptismo, in le Cathedral de Sancte Rufino in Assisi, al presentia del patre Henrico, le nomine del futur soverano esseva definite in cello, "in auspicium cumulande probitatis", de Friderico Rogero; "Friderico" como futur guida del princes germanic qual nepote de Friderico Barbarubie, "Rogero" per sublinear le legitime pretension al corona del Regno de Sicilia qual descendente de Rogero II. Friderico nasceva jam pretendente de multe coronas. Celle imperial non era hereditari, ma Friderico era candidato a rege de Germania, que includeva anque le coronas de Italia e de Burgundia. In ultra per via materne habeva hereditate le corona de Sicilia. Le 28 septembre 1197 Henrico VI moriva e Constantia le 17 maio del 1198 faceva coronar le filio rege de Sicilia a sol quatro annos. Constantia moriva le 27 novembre del mesme anno, depost haber ponite le filio sub le tutela de papa Innocentio III.

Le corona imperial: Le 26 decembre 1208 Friderico festeava le quattordece anno de etate et exiva del tutela papal assumente le poter. Con le consilio del pontifice in le augusto del 1209 sposava le regina Constantia de Aragona de vinte-cinque annos, vidua del rege hungare Hemeric: Friderico non habeva ancora dece-cinque annos. Le prince Otto IV, in le novembre 1208 era stato electe ab le princes german rege de Germania, e in le octobre 1209 recipeva a Roma le corona imperial ab le papa Innocentio III, ma violante le pactos iva al sud pro conquirer le Regno de Sicilia. Assì in le 1210 Otto IV esseva excommunicate ab le papa qui, consiliate ab Philippo Augusto rege de Francia, proponeva Friderico per le throno de Germania: in le septembre 1211, le princes german, les eligeva Friderico "Rege del Romanos". In Sicilia, ubi Friderico era devenite patre del su primogenito Henrico, qui neonato esseva coronate rege de Sicilia, on organisava subito un expedition verso le Germania, partite a martio del 1212, Friderico arrivava a Roma le dominica de Pascha e prestava juramento al papa; a septembre entrava in Germania, a octobre indiceva le su prime Dieta ab rege de Germania e a novembre se accordava con le rege de Francia, contra le rival Otto IV. Finalmente le 9 decembre 1212 Friderico esseva coronate in le Domo de Magontia. Le 12 julio 1213 con le "Bolla de Auro", Friderico promitteva de mantener le separation inter Imperio e Regno de Sicilia. Friderico II esseva recognoscite unic pretendente al corona imperial le 27 julio 1214 post le battalia de Bouvines ubi le rege de Francia, Philippo Augusto, alliate de Friderico, vinceva Otto IV. In Germania los resisteva al dominio del Imperator solmente Colonia (Koln) e Aquisgrano (Aachen), ubi il era le tumba de Carolo Magne. Friderico habeva un secunde coronation ad Aquisgrano le 25 julio 1215, que completava celle de Magontia. In le 1220, Friderico faceva nominar ab le Dieta de Francofort le filio Henrico "rege de Germania". Le 22 novembre 1220, il era coronate imperator in Sancte Petro ab le nove papa Honorio III. Le Tractato del Confoederatio cum principibus ecclesiasticis, del 26 april 1220, con iste acto Friderico II renunciava al privilegios real in favor del princes- episcopos e pois al princes laic con le Statutum in favorem principum . Friderico poteva assi dedicar se a consolidar le Regno de Sicilia, con le reuniones legislative de Capua e Messina in le annos 1220 – 1221. Le cruciate e le excommunication: Friderico con le tractato del julio 1225, con papa Honorio III, (elegite le 16 julio 1216 post le morte de Innocentio III) se ingagiava a organisar le cruciate intra le 1227, pena le excommunication. Ma le objective de Friderico era le union inter Regno de Sicilia e Imperio, e le extension del poter imperial in Italia. Le 9 septembre 1227, sub le menacia de excommunication ab le successor de Honorio III, papa Gregorio IX, Friderico partiva per le Cruciate, ma un pestilentia constringeva le imperator a tornar a Otranto e ille mesme era malade. A Barletta in le maio del 1228, communicava le su decison: nominava Reynaldo de Urslingen, su substituto in Italia; in caso de morte; le su herede era le filio Henrico rege del Romanos e le parve Conrado, nascite pauc dies antea ad Andria le 25 april ab Yolanda de Brienne, qui moriva de parto. Inde ille excommunicate, partiva ab Brindisi le 28 junio 1228 per le sexte Cruciate. Friderico gratias a un accordo con le sultan al-Malik, nepote de Saladin, obteneva Jerusalem con le exclusion del area del moschea de Omar que era un loco sancte islamic. Le 18 martio 1229 in le Basilica del Sancte Sepulcro, Friderico se coronava rege de Jerusalem (como herede de Yolanda de Brienne, regina de Jerusalem). Quando Friderico retornava in Italia, con le Pace de Sancte German del 23 julio 1230, promitteva de recognoscer le vassallage de Sicilia al papa, qui pro le objective obtenute ab Friderico in Terra sancte, le 28 augusto retirava le excommunication, le 1 septembre ad Anagni le papa e le imperator les signava un accordo. In le luctas inter le papa e le imperator le citates del Liga Lombarde on era rebelate et era reprisa le division inter guelfos e ghibellinos. In le 1231 in le Dieta de Ravenna affirmava le autoritate imperial sur le Communas. Friderico quando in le 1234 le filio Henrico se rebellava obteneva ab le papa le excommunication contra le filio, qui esseva imprisionate usque al morte in le 1242. Al corona german esseva associate le filio Conrado IV. In le maio del mesme anno, familias hostil a Gregorio IX, organisava tumultos que constringeva le papa a fuger in Umbria. Friderico, como defensor del Ecclesia, vinceva le rebelles a Viterbo (octobre 1237) e Gregorio IX tornava sur le throno roman (1238). Per unir le Italia al imperio germanic, favoriva le seniorias ghibellin a ille fidel (le plus potente era celle del Da Romano, qui governava sur Padova, Verona, Vicenza, e Treviso). In le novembre 1237 Friderico vinceva le Liga Lombarde a Cortenuova, e capturava le Carroccio, que inviava in homage al papa. In le anno 1239 le filio Entio sposava Adelasia de Torres, vidua de Ubaldo Visconti, judice de Torres e Gallura e Friderico nominava le filio Rege de Sardinia. Isto non esseva acceptate ab le papa, al qual le mesme Adelasia habeva promisse le Sardinia, le papa excommunicava Friderico de novo, e indiceva un concilio a Roma per le Pascha del 1241. Friderico, per impedir lo blocava le vias de terra per Roma e faceva capturar le cardinales estranie in viage per mar ab le flotta al commando del filio Entio, presso le insula del Giglio. Le 22 augusto 1241 papa Gregorio IX moriva; in le conclave de Anagni il era electe le nove papa Innocentio IV. Le 31 martio 1244, inter le Imperator e le Papa era signate un accordo pro le retiro del excommunication, e le restitution ab le imperator del terras papal occupate. Le declino e le fin: Papa Innocentio IV, indiceva un Concilio a Lyon, que le 28 junio 1245, confirmava le excommunication a Friderico, et invitava le nobile electores german a proclamar un nove imperator, il era electe Henrico Raspe de Thuringia, qui le 5 augusto 1246, in le battalia de Nidda, vinceva le filio de Friderico, Conrado. In le februario del 1248 Friderico a Parma esseva vincite, e se refugiava in le fidel Cremona. Le anno sequente le filio Entio, battite in le battalia de Fossalta, era capturate e tenite prisionero a Bologna usque al morte (1271). Post le victoria del filio Conrado sur Guilhelmo de Hollanda del 1250, Friderico, in le decembre del mesme anno moriva a causa de un infection. Le su condition era grave, e in vice de ir al Palatium de Lucera le corte vadeva in le domus de Fiorentino, un burgo apud Foggia. Legenda vole que a Friderico esseva state predicite ab le astrologo de corte, Michael Scoto, le morte “sub flore”, pro isto ille evitava de ir a Florentia. Quando sapeva le nomine del burgo, Friderico, comprendeva e acceptava le fin. In le su testamento, in data 17 decembre 1250, nomina su herede le filio Conrado. Le cadavere esseva imbalsamate e le funerales on celebrava in le sede imperial de Foggia, per su expresse voluntate le corde esseva deponite in un urna in le Domo, le su corpore esseva transportate pois a Palermo, per esser sepelite in le Cathedral, intra le sepulcro de porphyro rubie con le symbolos del quatro Evangelistas, apud al matre Constantia de Altavilla, al patre Henrico VI e al su avo Rogero II. esseva inhumate con le globo aurate, le spada e le corona regal. 

Castel del Monte

Le hereditate cultural : Friderico esseva clamate Stupor Mundi (Stupor del Mundo), per le su curiositate intellectual, un eclectisme que lo portava ad approfundar le philosophia, le astrologia (consilier era le astrologo Guido Bonatti), le mathematica (era amico del mathematico pisan Leonardo Fibonacci, qui le dedicava le su Liber quadratorum), le algebra, le medicina e le scientias natural, ille cognosceva novem linguas. Al su corte sojornava les homines de cultura como Michael Scoto, qui traduceva alicun obras de Aristoteles, Theodoro de Antiochia, un arabo christian, e le hebreo Judas ben Salomon Cohen. Le activitate legislative: Friderico in le augusto del 1231 a Melfi, promulgava le Codice legislative, con le auxilio del notario Pier delle Vigne, celebrate in un passo del Inferno de Dante. Le Codice es cognoscite como le Constitution de Menfi, anque se le titulo original era Constitutiones Regni Utriusque Siciliae, fundate sur le derecto roman. Le Universitate : Le 5 junio 1224, instituiva con un edicto, a Napoli, le prime Universitas studiorum statal e laic del historia de Occidente, in contrapposition al Atheneo de Bologna, sub le controlo papal. Le universitate, contribueva al affirmation de Napoli qual capital del scientia juridic, e pois del Regno, Friderico lo seligeva per le su position strategic e le su rolo cultural et intellectual. Ille favoriva in ultra, anque le antique e gloriose schola medic de Salerno. De Arte Venandi cum Avibus ("Le arte de chassar con le aves"), il es un tractato nascite ab le osservation, que non ha nihil del encyclopedias zoologic de ille tempore (le bestiarios saturate de mythologia, theologia e superstition). In illo le problemas de ornithologia, de elevamento, de chassa e de trainamento son tractate con attention, ille era un chassator passionate, e prefereva le chassa con le falcon, que per Friderico era un scientia. Le poesia sicilian: Contribueva a innovar le litteratura italian con le Schola poetic sicilian, que adulciava le vulgar siculo-apuliese con le provencal, e al qual on debe le invention de un nove metrica: le sonetto. Le modulos expressive e thematic il era pois reprendite ab le lyrica del Schola toscan. Le architecturas : Presso Andria il ha le construction plus charmante volite ab le imperator, Castel del Monte, le su architectura es un synthese inter le tendentias europee et arabe. A Foggia, il habeva un magnific Palatium, con un inscription que diceva: "Hoc fieri iussit Fridericus Cesar ut urbs sit Fogia regalis sede inclita imp(er)ialis" ( isto commandava Friderico Cesare que esseva facite tanto que le citate de Foggia devenirea un real e inclita sede imperial). Friderico habeva castellos e palatios in tote le Regno. Matrimonios: Le prime sposa era Costantia de Aragona, le union era fructo de un precise projecto diplomatic de papa Innocentio III, illa era jam al secunde nunptias et era de circa dece annos plus anciana et habera ab illa le filio Henrico. Morite Constantia, Friderico, sposava ante Yolanda de Brienne qui le dara le filio Conrado e pois, con Isabella de Anglaterra. Ma era Blanca Lancia le ver amor del imperator, ab iste union, nasceva a Venosa, Manfredi rege de Sicilia, le filio predilecte de Friderico. Habera anque duo filios illegitime: Entio e Friderico de Antiochia.

Inter mytho e legenda:

Dante Alighieri in le su Comedia mentiona Friderico II , ben cinque vices: tres in le Inferno, un in le Purgatorio e un in le Paradiso:

Inferno:

«Hic con plus quam mille io jace:
hic intra es le secunde Friderico,
e le Cardinal; e del alteres io tace».
(Divin Comedia, Inf. Canto X v. 119-120, Farinata degli Uberti)

«io es ille qui teneva ambe le claves
del corde de Friderico, e qui los volveva,
serrando e disserrante, assì suavemente
……
e le inflammatos flammava assì Augusto,
que gaudiose honores volveva in triste luctos.»

Divin Comedia, Inf. Canto XIII v. 58-60, 68-69, Pier delle Vigne)

«ma intra tote plumbo e assi pesante,
qui Friderico los facea de palea.»

(Divin Comedia, Inf. Canto XXIII v. 65-66)

Purgatorio

« In le pais que Adige e Po irriga,
soleva esser trovate valor e cortesia
antea qui Friderico habeva su enoios:»

( Divin Comedia, Pur. Canto XVI v. 115-117, Marco Lombardo)

Paradiso

«Iste es le luce del gran Constantia
que del secunde vento de Soave
generava le tertie e le ultime potente.»

( Divin Comedia, Par. III v. 118-120, Piccarda Donati)

(Hic Dante se refereva al facto qui Friderico era le tertie et ultime imperator sveve)

Justiniano I de Byzantio

Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

Ravenna, le corte de Justiniano

Flavio Petro Sabbatio Justiniano, in latino Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus, melio note como Justiniano I le Grande (Tauresio, 11 maio 482 – Constantinopolis, 14 novembre 565), es stato un Imperator byzantin, ab le 1 augusto 527 al su morte. Justiniano era uno del plus importante soveranos byzantin; le su governamento coincideva con un periodo de auro per le Imperio de Oriente, ab le puncto de vista civil, economic e militar, con le reconquesta de parte del territorios del Imperio de Occidente. Justiniano portava avante un projecto de edilitia civil que ha lassate obras architectonic de notevole importantia como le ecclesia de Hagia Sophia a Constantinopolis. Le major hereditate lassate ab le Imperator es le recolta normative del 535, pois cognoscite como Corpus iuris civilis, un collection homogenee del leges roman que es al base del derecto civil.

Biographia: Juventute e ascension al poter (482-527): Justiniano nasceva in un parve village clamate Tauresio, in Dardania, in le 482, ab un familia illyric romanisate; le matre Vigilantia, il era soror del general Justino, ille era adoptate per le su oncle, qui le assecurava un bon education. Justiniano completava le classic curso de studios, occupante se de jurisprudentia e philosophia. Le su carriera militar era contrasignate ab rapide avantiamentos, favorite ab Justino, post le su proclamation ad imperator in le 518: Justiniano esseva nominate consule in le 521, e plus tarde commandante del exercito de Oriente. Ille habeva le function de regente, multo ante qui Justino le nominava imperator associate le 1 april 527. In le 525, Justiniano sposava Theodora, una actrice theatral, de grande beltate e intelligentia; qui habera multe influentia in le politica del imperio, Theodora moriva in le 548, Justiniano le superviveva per quasi 20 annos. Le 1 augusto del anno 527, moriva Justino, e Justiniano restava le unic imperator. Le su regno constitueva un epocha distincte del historia del Imperio byzantin e del Ecclesia Orthodoxe de Oriente. Ille esseva le ultime imperator a tentar de restaurar le Imperio roman, reconquireva gran parte del territorios del Imperio roman de Occidente. Ille pensava que le existentia del ben commun era confidite al armas e al lege, pro isto reformava le legislation e scribeva cello que esserea devenite un monumento a su perenne memoria, codificante le derecto roman in le Corpus iuris civilis. Justiniano modificava le systema provincial in modo differente ab le principios de Diocletiano, iste reformas los prevideva cencentrar in un unic persona le poter administrative e militar (que secundo Diocletiano debeva remaner separate) , le abolition de alicun vicarios e le union de parve provincias in provincias plus grande. Iste reformas remonta al annos 535 e 536 pro facer terminar le conflictos inter autoritate civil e autoritate militar. Cypro, Creta, Rhodos, le Ciclades, Lesbo, Chio e Lemno esseva unite in le "Prefectura del Insulas" sub le commando de un quaestor exercitus . Justiniano, elevava le praeses de Phenicia al rango de spectabilis e le praeses de Palestina a proconsules, que demonstra le voluntate del Imperator de augmentar le poter del autoritate minor. In le mesme tempore ille reduceva le poter del governatores plus potente, como per exemplo le Prefecto del pretorio de Oriente e le Conte de Oriente, iste ultime degradate a simplice governator provincial. Le diocesis de Asia e Pontus il era abolite e le vicarios deveniva, con le titulo de Comes Iustinianus e con poter sia civil que militar, governatores del provincias de Phrygia e Galatia. Justiniano aboliva le vicario de Thracia e confereva le administration al Praetor Iustinianus. In Egypto, reputante troppo onerose per un sol homine governar le diocesis egyptian, limitava le autoritate del Prefecto Augustee (le vicario de Egypto) al sol provincias de Alexandria e de Aegyptus I e II con le titulo de dux e le autoritate civil e militar. Le provincias del Thebaide il habeva un dux, anque le duo Libyas il era governate ab un dux, al dependentia del prefecto de Oriente. Quando Africa e Italia esseva conquirite, Justiniano restabiliva le prefecturas del pretorio de Africa e de Italia. In le 541 Justiniano aboliva le consulato, ab ora in pois le titulo de consule deveniva un carga que le Imperator assumeva in le prime anno de regno. Ille dava major autoritate al difensor civitatis, le magistrato que defendeva le derectos del populo. Instituiva le carga de quaesitor, un magistrato que investigava sur le provinciales qui se transfereva a Costantinopolis.

Le activitate legislative: Justiniano conquireva le fama in le historia, per le su revolution juridic, que organisava le derecto roman, in un forma e uno schema organic que es al base del lege de diverse nationes hodierne. Le activitate pote esser subdivise in tres periodos. Le "prime periodo”, ab le 528 al 534, il era characterisate per le preparation e le publication de:

• Le prime Codice (Novus Iustinianus Codex), ab le 528 al 529.
• Le Digesto o Pandette (Digestum, seu Pandectae), ab le 530 al 533, un collection de iura (obras de juristas sub le guida de Triboniano).
• Le Institutiones (Institutiones Iustiniani sive Elementa), del 533, destinate al inseniamento del derecto in le scholas.
• Le secunde Codice (Codex repetitae praelectionis), del 534, le Codice ver e proprie con le recolta del leges imperial.
  

Le labor era coordinate ab Triboniano: le quaestor sacri palatii de facto il era un grande jurista. Le "secunde periodo", ab le 535 al 542, era characterisate ab un legislation per medio del Novellae constitutiones . Le "tertie periodo", in fin, ab le 543 al 565, videva un minor activitate legislative. Le Corpus Iuris Civilis il era formate ab obras, in le qual le nove leges se harmonisava con celle antique. In le prime periodo le leges esseva scripte in latino, lingua official del imperio, ma poco cognoscite ab le citatanos del provincias oriental (anque si le mesme Justiniano era de lingua, cultura e mentalitate latin e parlava mal le greco). Le latino de facto era le lingua del administration, del justitia e del exercito, ma le principal linguas usate in le parte oriental del imperio los era: le greco, le copto in Egypto, le aramaico in Syria e le armenio in Asia Minor. Si le dominio roman, republican ante e imperial post, il era resultate a imponer con successo le proprie derecto e le su institutiones politic e militar, le substrato cultural del provincias oriental continuava ad esser de typo hellenistic. Pro isto, le obras successive los veniva redigite in greco, lingua plus utilisate ab le populo e in le uso administrative quotidian. Le Corpus forma le base del jurisprudentia latin (includite le derecto canonic: ecclesia vivit lege romana), collige insimul le fontes in cuje le leges e le altere regulas los era expresse: leges, senatusconsulta, decretos imperial, rescriptos, opiniones e interpretation del juristas (responsa prudentium). Le Corpus il es definite un "monumento al sapientia juridic de Roma" et era al base del studios juridic e del institutiones politic in Europa, tanto que ancora hodie constitue le fundamento de multe systemas juridic national in le mundo. Dante in le su Divin Comedia, face celebrar a ille le volo del Aquila roman, id es le unification politic del mundo, confidite ab Deo al romanos, como base per le union religiose, pro le salvation universal e proque le homines sub le guida de un juste prince poterea pervenir al felicitate terren.

« Cesare io era e son Iustiniano,
que, per voler del prime amor qui io senti,
de intra le leges io traheva le troppo e le van.»

( Dante, Divin Comedia - Paradiso, Canto VI, 10-12)

Guerras in Africa: In le anno 533, Justiniano declarava guerra al Vandalos, in le 530 le lor rege Childerico, era stato de facto dethronisate ab le cosino Geilamir. Belisario obteneva le commando del expedition e in Africa, ille vinceva le Vandalos presso Ad Decomum, apud Carthagine. Duo dies post Belisario infligeva un altere disfacta al Vandalos a Tricamaro, e les constringeva a render se. Le Imperio retornava assì in possession del Africa vandalic, Sardinia, Corsica e le Baleares. In le april 534, Justiniano promulgava un lege pro le organisation administrative del nove territorios, le Augusto restabiliva le vetule administration, e promoveva a prefecto del pretorio le governator de Carthagine; le commandante militar era le magister militum Africae, con un magister peditum e quatro dux al commando de Tripolitania, Byzacena, Numidia e Mauretania

Guerras in Italia: Justiniano proclamava le guerra contra le Ostrogothos, que les governava le Italia, post le occision del regina Amalasunta, ab parte de Theodato, pro ascender al throno. Le imperator confideva a Belisario, consule per le anno 535, de reconquirer le Italia, durante que Mundo invadeva le Dalmatia. Belisario conquireva le Sicilia, e in le 536 transversava le stricto de Messina, occupava le Italia meridional e pois conquireva Roma. In le mesme tempore le Gothos, occideva Theodato, pro eliger rege Vitige (Wimges), le qual preparava le offensiva. Durante le assedio de Roma del 537 – 538, Belisario, peteva, nove reinfortios, qui los arrivava al commando de Narsete (Narses), le qual initiava le conquesta del Emilia in disaccordo con Belisario. Le disunion del exercito imperial, comportava le reconquesta gothic de Milano, alora Justiniano reappelava Narsete a Constantinopolis. Assi Belisario poteva reprender le reconquesta del Italia, ille se appropiava del capital del Gothos Ravenna, e faceva prisionero le rege Vitige, qui portava a Constantinopolis. Justiniano inviava Belisario a oriente, a defender le imperio ab le Persia. Depost haber sancite un nove pace sul fronte oriental, Belisario faceva retorno in Italia (544), ubi le Ostrogothos, sub le guida del nove rege Totila, les habeva occupate Roma e altere territorios. Nonobstante isto, Belisario reconquireva le Urbe. In fin, Justiniano, le reappelava a Constantinopolis, ubi ille era recipite con grande honores (548). Depost le partita de Belisario ab le Italia, Totila occupava de novo Roma e altere citates, e invadeva anque le Sicilia e le Sardinia. Justiniano, inviava in Italia le generale Narsete qui disfaceva le Gothos e occideva Totila, e assi conquireva tote le Italia (553); ma le septentrion del peninsula esseva invadite ab Francos et Alamannos. In le annos successive il era conquirite le citates a nord del Po, in le 559 Milano e le Veneto, in le 562, con le rendition de Brescia e Verona, le conquesta del Italia il era completate. Con le Pragmatic Sanction del 554 le legislation imperial il era extendite al Italia. Le Dalmatia faceva parte del prefectura del Illyrico e le prefectura de Italia era limitate al peninsula italian, con exclusion del insulas. Le maxime autoritate civil era le prefecto del pretorio qui resideva a Ravenna, ma ille era sempre limitate ab le autoritate militar. Narsete, le generalissimo (strategos autokrator) de facto governava le Italia. Le conquesta del Italia era totevia ephemere: depost le morte de Justiniano, in le 568, le Longobardos les invadeva le Italia per circa duo tertie.

Conquesta del Espania meridional: In le 551 le regno visigothic era dividite ab un guerra civil: Athanagildo, era contra le rege Agila I, ille peteva adjuta militar al Imperio roman de Oriente pro dethronisar le legitime soverano; Justiniano acceptava le requesta de adjuta de Athanagildo, dava le commando del expedition a Liberio, qui invadeva le Espania; circum le 555 le guerra civil terminava con le occision de Agila e le ascension al throno de Athanagildo, le territorios occupate in le Espania meridional formava le nove provincia de Spania, usque al 624. Le Byzantinos il ha occupate parte del Espania, non sol pro le projecto de restauratio imperii de Justiniano, ma anque pro impedir al Visigothos de invader le Africa byzantin.

Le guerras in Oriente e in Illyria: Le disequilibrio create a oriente pro le campanias in Europa occidental, permitteva al Persianos, intra le 540 e le 562, de invader le Armenia e le Syria, e de expugnar anque Antiochia. Justiniano inviava Belisario contra le Persianos in le 541, le conflicto durava usque le 557 ma sol in le 561, esseva subscribite le pace con le qual le Byzantinos les habeva de novo le controlo del region. In ultra anque le frontieras illyric il era in periculo ab parte del Slavos que, les invadeva quasi cata anno le Illyria e saccheava le provincias byzantin sin incontrar resistentia. Le Barbaros (intra le qual le Hunnos) in le 559 perveniva a menaciar directemente Constantinopolis, et esseva rejectate, sol gratias al legionarios de Belisario.

Constantino I, le Grande

Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

Flavio Valerio Aurelio Constantino, ( latino: Flavius Valerius Aurelius Constantinus; Naissus, 27 februario 274 – Nicomedia, 22 maio 337), era un Imperator roman ab le 306 usque al su morte. Constantino il es un del figuras plus importante del Imperio roman que reformava e favoriva le diffusion del christianismo. Inter le su intervention plus significative: le reorganisation del exercito e del administration, le creation de un nove capital a oriente (Constantinopolis) e le promulgation del Edicto de Milano, sur le libertate religiose. Il es considerate sancto e "simile al apostolos" ab le Ecclesia orthodoxe e ab alicun Ecclesias catholic oriental. Ma le su nomine non es presente in le Martyrologium Romanum, le catalogo official del sanctos del Ecclesia catholic.

Biographia: Ille era filio de Constantio Chloro e del su prime uxor Helena. Ille habeva un statura imponente, et era dicte Trachala per le su large collo. In le 288, Constantio esseva nominate Prefecto del Pretorio, commandante militar del Gallias, ab Maximiano, cesare de Diocletiano, et habeva multe successos in iste rolo, a ille resultava anque de vincer le usurpator franco Carausio, qui habeva conquirite le region del Rheno. Gratias a iste successos in le 293, in base al systema del Tetrarchia volite ab Diocletiano, esseva nominate cesare ab le augusto de Occidente Maximiano, de cuje ille sposava le filia Theodora. Le juvene Constantino era confidite al Augusto de Oriente, Diocletiano, ille il era educate a Nicomedia, presso le corte del imperator, sub le qual initiava le carriera militar: il era tribuno ordinis primi, viagiava in Palestina e partecipava al guerra contra le Sarmates. Con Diocletiano iva in Egypto in le 296 e inde combatteva sub Galerio, cesare de Oriente, contra le Persia e ancora contra le Sarmates. Le 1e. maio del 305, Diocletiano abdicava a favor del proprie cesare Galerio e le mesmo faceva in occidente Maximiano, con Constantio. Galerio nominava proprie cesare le nepote Maximino Daia, e Constantio seligeva como successor Flavio Valerio Severo. In iste momento Constantino attingeva le patre in Britannia e conduceva con ille alicun campanias militar in le insula. Le 25 julio 306, in Britannia le patre Constantio Chloro moriva presso Eboraco, le actual York e le exercito, proclamava Constantino nove augusto de occidente, contra le systema del tetrarchia, ideate ab Diocletiano. Le guerras civil (306-324) : Le proclamation de Constantino ad augusto era evenite secundo un principio dynastic, in vice del systema de succession per cooptation qui Diocletiano habeva cercate de instaurar. Le crise del tetrarchia portava ad un longe serie de guerras civil. On habeva al initio quatro augustos: Galerio e Maximino Daia in Oriente, Valerio Licinio in Illyria e Constantino in Occidente, durante que Massentio, le filio de Maximiano, restava como usurpator a Roma, in Italia e in Africa. Al initio Constantino se alliava con Maximiano, depost haber sposate le filia de ille Fausta. Al morte de Galerio in le 311, le tres augustos remanite on coalisava tote, contra Massentio; Constantino, reuniva un exercito constituite anque ab barbaros, ultra a Germanos, anque Celtas de Britannia e Gallia, ille moveva al volta del Italia a transverso le Alpes, con 90.000 soldatos e 8.000 cavalleros. Ille post haber battite per duo vice Massentio, ante presso Torino e pois a Verona, lo vinceva definitivemente in le battalia de Ponte Milvio, a Saxa Rubra longe le via Flaminia, al portas de Roma, le 28 octobre del 312. Con le morte de Massentio, le Italia era tote de Constantino. Durante iste battalia, esserea evenite le celebre e legendari apparition del cruce con le inscription: In hoc signo vinces, que haberea avicinate Constantino al christianismo. Augusto de Occidente (313-324) : Le anno sequente, Maximino Daia veniva vincite in Oriente ab Licinio e se suicidava. Entrante victoriose in Nicomedia Licinio promulgava un rescripto (Edicto de Milano), con cuje a nomine de ambes le augustos, esseva recognoscite le libertate de culto per tote le religiones, terminava assi officialmente le persecutiones contra le christianos, le ultime del quales, initiate ab Diocletiano inter le 303 e le 304, il era terminate in le 311 per ordine de Galerio, ante de morir. Constantino e Licinio, les habeva un prime vice un conflicto in le 314, (con le pace le Illyrico iva a Constantino) e de novo in le 323. Con le disfacta final de Licinio, post le battalias de Adrianopolis e de Crisopolis in le 324, Constantino remaneva le unic augusto.

Unic imperator (324-337) : Iste periodo initiava con una serie de occision, a partir ab celle del su antique rival Licinio, evenite in le 325. Le anno sequente Constantino faceva occider a Pola, in Istria, le filio primogenito Crispo, filio del prime uxor Minervina, per un presumpte relation con Fausta e in ultra Liciniano, filio del soror Constantia e de Licinio. Inde veniva occise anque le uxor Fausta. Sempre in le 326 on initiava le labores per le construction del nove capital “Nova Roma” in le sito del ancian citate de Byzantio, sur le stricto del Bosphoro, le loco era seligite como capital in le 324, per le su position strategic. Le citate era inaugurate in le 330 con le nomine de Constantinopolis. Hic Constantino il era baptisate ante de morir: le su corpore era sepellite in le ecclesia del sancte Apostolos. Le citate restara pois usque al 1453 capital del Imperio byzantin. Administration: Reprendente le Tetrarchia de Diocletiano que prevideva duo Augustos e duo Cesares, le Imperio era dividite in quatro prefecturas, tote sub le guida de un unic Imperator:

• del Gallias, comprehendente le Gallia, le Hispania e le Britannia.
• de Italia, que comprehendeva le Italia, le Sicilia, Sardinia e Corsica, Retia e le Africa ab le Syrtis Major usque le Mauretania Caesariensis.
• de Oriente, con tote le provincias del Asia Minor, Cypro, Armenia, Syria, le Egypto e le pentapolis Cyrenaica, ultra a Thracia e Mesia inferior.
• del Illyrico, comprehendente le Macedonia, le Thessalia, Creta, le Hellade, le Epiro, Illyria, Dacia ripensis, Dardania, Mesia superior, usque al Pannonia, Norico e Valeria.

Le prefecturas, dividite in dece-tres diocesis, subdividite in provincias, de cuje le Oriente era governate ab un Conte de Oriente, e le Egypto ab un Prefecto Augustee, e le alteres undece ab Vicarios. Al interno de iste prefecturas il era separate le poter civil e politic, ab cello militar: le jurisdiction civil e juridic era confidite a un prefecto del pretorio, a cuje il era subordinate le vicarios del 13 diocesis et le governatores del provincias. Le prefectos habeva iste functiones:

1. le supreme administration del justitia e del financias.
2. le application e le modifica del edictos general.
3. controlo del governatores del provincias.
4. le tribunal del prefecto judicava cata question, civil o penal, e le sententia il era definitive.
   
   

   

   
   

Le bureaucratia esseva subdividite inter le affaires del corte, confidite a quatro functionarios, e le affaires del Stato, guidate ab altere tres, tote illes, insimul al prefectos urban, les componeva le Concistorium principis ("Consilio del princes"). Le quatro functionarios del corte les era: le comes rerum privatarum ("ministro del affaires private"), le praepositus sacri cubiculi ("preposito del sacre cubicolo"), duo comites domesticorum ("ministros del domesticos"). Le tres administratores del Stato il era: le magister officiorum ("maestro del officios"), le quaestor sacri palatii ("questor del sacre palatio"), le comes sacrarum largitionum ("ministro del sacre donationes").

Politica extere : Jam al tempore de quando era Cesare in Occidente, circum le annos 306 - 310, Constantino habeva successos militar contra Alemannos e Francos. Divenite Augusto in Occidente in le 313 fermava un nove invasion de Francos in Gallia. Depost le prime crise con Licinio, obteneva nove victorias contra le barbaros longe le Danubio; le Iazyges in le 322, e le Gothos in le 323. Constantino unic augusto, confideva al filios le defensa del Occidente contra Francos e Alamannos (obtenente in le 328 le titulo de Alamannicus maximus, insimul al filio Claudio Constantino) . Divideva le imperio in le anno 335, inter le filios como Cesares: assignava al futur Constantino II, Gallia, Hispania e Britannia, a Constantio II le provincias asiatic, le Oriente e le Egypto e a Flavio Constans le Italia, le Illyrico e le provincias african. Constantino in le su ultra trenta annos de regno habeva le aspiration de reconquirer, non sol tote le territorios del Imperio de Traiano, ma supertoto a devenir le protector de tote le Christianos, anque ultra le Imperio.

Exercito: Le prime cambios apportate ab Constantino in le nove organisation del exercito roman, il era effectuate subito post le victoriose battalia de Ponte Milvio, contra le rival Massentio in le 312. Ille disfaceva le guarda pretorian e le esquadron de cavalleria del equites singulares. Le posto del pretorianos il era prendite ab le nove formation del scholas palatian, le qual pois habeva longe vita a Byzantio. Le guida del exercito era subtrahite al prefectos del Pretorio, e confidite al: magister peditum (per le infanteria) e le magister equitum (per le cavalleria). Le grados del nove hierarchia militar prevideva, ultra al centuriones e tribunos, anque le duces, le quales habeva le commando territorial de parte del frontiera provincial. Constantino, removeva ab le frontieras le major parte del legionarios e les installava in le citates (creation del comitatenses) . Monetation: In le 309-310, Constantino con le reforma monetari, introduceva un moneta de auro, le solidus, con un peso de 4,54 g. par a 1/72 de libra, plus legier del aureo, que valeva 1/60 de libra. On retornava al systema bimetallic de Augusto cuneante le siliqua de argento, de 2,27 g. par a 1/144 de libra, le miliarense, con un valor duple del siliqua, e que habeva le mesme peso del solidus. Le follis, de bronzo, era substituite ab le nummus centonionalis, un moneta de 3 g. Le solidus de Constantino restava in uso per seculos in le imperio byzantin. Succession: Constantino moriva le 22 maio 337, non nominava le su successor, ma le poter era dividite inter le su tres filios Constans I, Constantino II e Constantio II e duo nepotes Dalmatio e Annibaliano. Constantio, qui era in Mesopotamia tornava a Constantinopolis, ubi organisava e presentiava al cerimonias funebre del patre, con iste gesto reinfortiava le su derectos como successor et obteneva le appoio del exercito. Le tres cesares on reuniva a Sirmio in Pannonia, ubi illes le 9 septembre 337 , esseva acclamate Augustos ab le exercito e les divideva le Imperio, ma le division del poter inter le tres fratres durava poco: Constantino II moriva in le 340, Costans in le anno 350, era deponite ab le usurpator Magnentio, assi Constantio II remaneva le unic Augusto.

Constantino e le christianismo : Durante le III seculo le religion pagan on era transformate, ab le influxo del cultos de origine oriental, on era diffundite un sincretismo con venaturas de monotheismo e on tendeva a vider in le imagines del deos traditional le expression de un unic Esser divin. Un forma politic a iste aspiration era date ab le imperator Aureliano (275), con le institution del culto official del Sol Invictus ("Sol Invicte"), con elementos del culto solar de Mythra de origine oriental, le culto era diffundite in le exercito, supertoto in occidente. Ancora per alicun annos post le battalia de Ponte Milvio in oriente (Alexandria, Antiochia, Nicomedia, etc.) on continuava a producer monetas dedicate a Jove salvator ("Iovi conservatori"); in le mesmo periodo in le occidente (Arles, London, Lyon, Augusta Treverorum, Pavia, etc) on continuava a cunear monetas dedicate al Sol invictus. Le imperator on presentava como le autoritate supreme in terra al mesme modo como le Sol lo era in celo; in un emission del 316, le cuje inscription diceva: SOLI INVIC COM DN (soli invicto comiti domini). A Pavia (Ticinum) on cuneava in le 315 un medalion de argento in cuje le monogramma de Christo era reproducte supra le helmo plumate del imperator. Solmente depost le victoria sur Licinio, compareva le typologia del labaro imperial con le monogramma de Christo, e dispareva ab le monetas sia le imagines del Sol invicte sia le corona radial, altere symbolo apollinee e solar. In le 326 appareva le diadema, symbolo monarchic de typo hellenistic. Le statuas del deo Sol, los era adornate del symbolo del Cruce. Le rolo de Constantino in le ecclesia christian il era importante, ma ille manteneva sempre le titulo de Pontifix maximus del religion pagan; carga que habeva tote le imperatores roman a partir ab Octaviano Augusto. Le mesmo les faceva le su successores christian usque le 375. Constantino, depost le battalia de Ponte Milvio, donava a Papa Silvestro I, le Palatio del Laterano, ille consignava assì al papa Roma e dava initio al poter temporal del ecclesia, illo era le “ Donation de Constantino”, ma le philologo italian Lorenzo Valla demonstrava como le documento essseva un falso. Le festivitate religiose plus importante del christianismo e del religion solar esseva facte coincider. Le jorno natal del Sol e del deo Mythra, le 25 decembre, deveniva anque cello del nascentia de Jesus Christo. In le 321, il era introducite le septimana de setpe dies et era fixate como die de reposo le dies Solis ( "die del Sol"), que es le nostre dominica.

Diocletiano e le Tetrarchia

Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

Caio Aurelio Valerio Diocletiano, nascite Diocles (latino: Caius Aurelius Valerius Diocletianus; greco: Διοκλῆς, Diocles ; (Salona, 22 decembre 244 – Spalato, 3 decembre 311), es stato un imperator roman, qui governava ab le 20 novembre 284 al 1 maio 305.

Biographia: Nascite a Salona, in un familia de humile origini del provincia roman de Dalmatia, Diocles, iste le su nomine originari, ab le nomine del matre Dioclea, su patre era un liberto, scriba del senator Anullino. Ante del 270, entrava in le exercito, secundo un tradition in le qual le Illyria dava a Roma soldatos e officeros de grado inferior del legiones: de altere parte, ab le III seculo esser un legionario significava, per un appertinente al rango del humiliores, entrar a facer parte del superior categoria del honestiores. Con le reformas de Gallieno, de facto, il era mutate sia le composition social del commandantes militar e del lor subalterne, ja monopolio aristocratic, que celle del officieros inferior, un tempore privilegio del ordine equestre; depost le 260 le commando del legiones e le carga de tribuno militar era assignate a officeros de carriera de basse origine social. Era ora possibile, anque per un simplice legionario qui se distingueva per habilitate e disciplina, scalar le diverse grados del exercito – centurion, protector, dux – usque a obtener cargas administrive prestigiose, qual cello de praefectus. In relation al carriera militar de Diocles, le Historia Augusta reporta qui serviva in Gallia al tempore de Aureliano e Probo, circum le 280 Diocles era dux Moesiae, commandante del truppas in Mesia, longe le frontiera del Danubio. Quando in le 282, Probo era occidite e le prefecto del pretorio Marco Aurelio Caro, esseva proclamate imperator ( 282 – 283), Diocles deveniva domesticos regens, alias commandante del protectores domestic, le guarda a cavallo del imperator, e le anno postea era nominate consule. Regno (284-305) : In le 283 Diocles partecipava al expedition de Caro contra le Sasanides; le Romanos obteneva le victoria sur le inemico, le rege Bahram II , ma le imperator Caro moriva improvisemente (julio/augusto 283), e le su filio Numeriano, consiliate ab le prefecto del pretorio e socero sue (patre affin) Arrio Apro, guidava le exercito sur le via del retorno, 1.200 millias longe le fluvio Euphrates, in le martio 284 il era ad Emesa, in Syria, a novembre presso Nicomedia in Bithynia, Numeriano moriva. Le generales e le tribunos on reuniva le 20 novembre 284 e Diocles era proclamate imperator. Pois, de fronte al exercito que lo acclamava Augusto, le nove imperator jurava qui Apro habeva occise le imperator e Numeriano; Diocles extraheva alora le spada e occideva Apro; per le Historia Augusta, durante que lo faceva citava un verso de Virgilio. Es possibile que il habeva un conjura del generales pro liberar se, sia de Numeriano, juvene plus votate al poesia que al armas, que del socero Apro. Post le morte de Apro, Diocles adoptava le nomine de Caio Aurelio Valerio Diocletiano. Remaneva de resolver le division del poter con le fratre maior de Numeriano, Marco Aurelio Carino, qui post le morte del patre on era directe a Roma et habeva assumite le consulato in le 285, Carino, declarava Diocletiano usurpator e con le su exercito moveva verso Oriente; longe le viage presso Verona, vinceva in battalia e pois occidite le governator Marco Aurelio Sabino Juliano, qui on era proclamate imperator. Diocletiano assumeva le consulato e perveniva a confrontar se con Carino in le primavera del 285, ante le fin de maio, presso le fluvio Margus in Mesia; inter le Mons Aureus e Viminacium. Malgrado qui Carino habeva le exercito plus forte; era occidite ab un del su officeros. Post le fin del battalia, Diocletiano obteneva un juramento de fidelitate ab le exercitos occidental e oriental, que los acclamava Augusto, e partiva per le Italia. Replaciava le prefecto urban de Roma, ma le maior parte del officeros qui habeva servite sub Carino, manteneva le proprie cargas anque con Diocletiano. In un acto de «clementia» imperial, Diocletiano confirmava in le carga le consule e prefecto del pretorio de Carino, qui lo habeva traite, Aristobulo, e successivemente lo nominava proconsule de Africa e prefecto urban. Con le ascension al throno de Diocletiano habeva fin le periodo note como “crise del tertie seculo”, characterisate ab un elevate numero de imperatores qui regnava per pauc annos e on succedeva per colpos de Stato. Per consolidar le poter imperial, Diocletiano actuava un serie de reformas politic e administrative, inter cuje le condivision del imperio inter plus collegas. In le 285, ille nominava a Mediolanum, le su camerada Maximiano, co-imperator; e le 1 martio 293 nominava duo Cesares, vice-imperatores, Galerio e Constantio, Diocletiano dava assì vita al «Tetrarchia», le «governamento del quatro»: catauno Augusto haberea governate sur le medietate del imperio, delegante le governamento de medietate del su territorio al proprie Cesare, le qual esserea succedite a ille depost vinte annos de regno. Ille separava le administration civil ab celle militar, e reorganisava le provincias, con nove centros administrative a Nicomedia, Mediolanum, Antiochia e Trevere, locos plus vicin al turbolente frontieras del imperio, del antique capital, Roma. Diocletiano reinfortiava le imperio anque militarmente, ille colpava le inemicos interne et externe. Vinceva le Sarmates in numerose campanias inter le 285 e le 299, le Alemannos in le 288, e domava un rebellion in Egypto ab parte de Domitio Domitiano in le 297 e 298, e le mesme Alexandria esseva saccheate. Dava appoio al proprie cesare Galerio in le su campanias contra le rege sasanide Narsete (Narses) qui habeva invadite le Armenia (296) alliate de Roma, le guerra terminava con le saccheo del capital inemica, Ctesiphonte, in le 299; con le pace Diocletiano, obteneva le protectorato in Armenia e le frontiera usque le fluvio Tigris. Le crescita del apparatos administrative civil e militar, le projectos de constrution, le constante stato de guerra causava le augmento del expensas del Stato, cuje Diocletiano respondeva con un reforma del taxation: a partir del 297, le taxas imperial era rendite plus equee e percipite in genere in modo plus elevate. Le Edicto sur le precios maxime (301), era le su tentativa de controllar le inflation, con le introdution de precios obligatori, ma illo era damnose e non productive, pro le economia. Le Tetrarchia, monstrava de esser un systema de governamento multe efficiente, ma illo collapsava subito post le abdication de Diocletiano a causa del disputas dynastic inter Massentio e Constantino, le filios de Maximiano e Constantio. In fin, le persecution diocletianee (303-311), le ultime, plus grande e sanguinose persecution del christianos in le imperio, non destrueva le communitate christian, ma, al contrario, depost le 324, le christianismo deveniva le principal religion del Imperio, con Constantino, le prime imperator christian. Le reformas de Diocletiano cambiava le structura del poter imperial, que garantiva celle stabilitate economic e militar, que permitteva le continuation de illo, in formas essentialmente intacte, per altere cento annos. Debilitate ab un maladia, Diocletiano abdicava le 1 maio 305, prime e unic imperator a facer lo voluntarimente. Ille on retirava in le proprie grande palatio, presso Salona sur le costa dalmatic, (que essera le latin Ex Palatio, le byzantin Aspalathos e inde Spalato) usque al su morte, evenite le anno 311, e refutante se sempre, de reprender le poter, in le chaos politic e militar a causa del collapso del systema tetrarchic, pro le ambitiones politic, del heredes del duo Augustos. Le Tetrarchia: Diocletiano ascendite al throno, estimava que le systema de governamento del imperio era inefficace per garantir un adequate controlo de un territorio assi vaste e militarmente menaciate sur plus frontes, era demonstrate que le commando de un sol soverano non garantiva le estabilitate del imperio; e le homicidios de Aureliano e Marco Aurelio Probo, habile imperatores occise per le proprie officeros, il era exemplos multo clar. Varie conflictos affligeva omne provincia del imperio, ab le Gallia al Syria, ab le Egypto al Danubio. Le situation era troppo difficile ab gerer per un sol imperator, e Diocletiano habeva besonio de un adjuvante. Anque proque ille habeva sol una filia, Valeria, ma necun filio: le su co-imperator debeva dunque provenir for del su familia . Instituiva, inde, le Tetrarchia, que divideva le imperio in duo medietate, un occidental e le altere oriental. Duo imperatores (con le titulo de Augusto) il era al capite del duo territorios et il era coadjuvate ab duo successores (con le titulo de Cesare) seligite ab lor, le quales habeva un controlo directe sur le medietate del territorio governato ab le lor Augusto. Le idea de un soveranitate in commun non era certo nove in le Imperio roman. Augusto, le prime imperator, habeva anque ille le poter in commun, e formas plus official de co-imperator existeva ab Marco Aurelio (161-180) in pois. Anque, le imperator Caro e le su filios les habeva governate insimul. Diocletiano habeva adoptate Maximiano como filius Augusti al acto del su coronation. Le relation inter Diocletiano e Maximiano il era definite anque in terminos religiose; in le 287 circa, Diocletiano assumeva le titulo de Iovius, e Maximiano cello de Herculius. A Diocletiano, associate a Jove, era reservate le rolo principal de commandar; Maximiano, assimilate ad Hercules, habeva le rolo de exeguir "heroicamente" le disposition de Diocletiano. Malgrado iste implication religiose, le imperatores il non era "divinitate", ma representante del divinitates, incargate de exeguir le lor voluntate sur le terra, le legitimitate religiose elevava Diocletiano e Maximiano al de supra de tote. Le tetrarchia terminava in le 320, quando a Constantino I resultava de reunir le controlo imperial in le su manos. Introducente le nove systema de governamento, Diocletiano on declarava Augusto de Oriente, con capital Nicomedia, e nominava Maximiano Augusto de Occidente, con capital Mediolanum (Milano). Roma assi non era plus la sede imperial, ma restava comocunque le capital ideal e moral del Imperio, anque si le poter esseva gerite alterubi, in un prime tempore a Nicomedia e a Milano, e pois a Constantinopolis. In le 292, Diocletiano nominava Galerio, qui sposera Valeria, su Cesare, e Maximiano faceva le mesme con Constantio Chloro. Tote le territorio del imperio esseva repartite in 12 diocesis, 6 in Oriente e 6 in Occidente, que regruppava plus provincias; in iste modo, le Italia perdeva qualcunque privilegio, et era equalisate al altere parte del imperio. Le diocesis esseva reunite in quatro regiones plus ample, (Prefecturas) catauna governate ab un soverano imperial. Omne diocesis era governate ab un praetor vicarius, sub le controlo del prefecto del pretorio. Le vicario controlava le varie governatores (denominate secundo le typo de provincia: proconsules, consulares, correctores, praesides) . Le vicarios non habeva poter militar, e de facto le truppas del diocesis los era sub le commando de un comes rei militaris, qui dependeva directemente ab le magister militum et habeva al su dependentias le duces al quales era confidite le commando militar in le singule provincias. Diocletiano esseva Augusto de Oriente, con capital a Nicomedia, e governava le Diocesis I de Oriente le plus grande, con 16 provincias: Isauria, Cilicia, Cypro, Syria Coele, Osroene, Phenicia, Augusta Euphratensis, Mesopotamia, Augusta libanensis, Palestina, Arabia Petrea, Aegyptus Iovi, Aegyptus Herculia, Thebaide, Libya superior et inferior. Le II del Pontus, con le Provincias de: Bithynia, Galatia, Paphlagonia, Cappadocia, Armenia Minor, Diospontus, Pontus Polemoniacus. Le III Asiana que includeva: Hellespontus, Asia Minor, Caria, Pamphylia, Lycia, Lydia, Pisidia, Phrygia I e II. Galerio era Cesare de Oriente con capital Sirmio e governava le Diocesis IV de Thracia con: Europa, Thracia, Mesia II, Rodope, Haemimontus, Scythia. Le V del Mesias con: Mesia I, Praevalitana, Dardania, Dacia ripensis, Epirus vetus et novus, Macedonia, Thessalia, Achaia, Creta. Le VI del Pannonias con le Provincias de: Noricum mediterranee, Norico ripense, Dalmatia, Savense, Valeria, Pannonia superior et inferior. In Occidente le Augusto era Maximiano con sede a Mediolanum e governava le VII Diocesis de Italia con: Latium et Campania, Apulia et Calabria, Lucania et Bruttii, Samnium, Picenum, Umbria, Etruria, Aemilia, Liguria, Venetia et Histria, Transpadana, Sicilia, Sardinia et Corsica, Alpes Cottiae e Retia. Le VIII de Africa con: Zeugitana, Byzacena, Tripolitania, Numidia Cirtensis, Mauretania Sitifensis, Mauretania Militiana et Caesariensis. Le Cesare de Occidente era Constantio Chloro qui habeva sede ad Augusta Treverorum, con le IX Diocesis del Britannias con: Britannia I e II, Maxima Caesariensis, Flavia Caesariensis. Le X del Gallias con: Lugdunensis I e II, Belgica I e II, Germania I e II, Sequania, Alpes Peninae et Graiae. Le XI Viennensis con: Aquitania I e II, Novempopulana, Viennense, Narbonensis I e II, Alpes Maritimae. Le XII del Hispanias con: Baetica, Baleares, Gallaecia, Hispania Carthaginensis e Tarraconensis, Lusitania e Mauretania Tingitana.

MARCO AURELIO: le Imperator philosopho

Traduction in interlingua per Francesco Galizia

Statua equestre de Marco Aurelio

Cesare Marco Aurelio Antonino Augusto, (Caesar Marcus Aurelius Antoninus Augustus) (Roma, 26 april 121 – Vindobona, 17 martio 180) es stato un imperator, philosopho e scriptor roman. Esseva imperator - insimul a Lucio Vero, su fratre adoptive anque ille adoptate ab Antonino le Pie – ab le 161 usque al morte, evenite per maladia in le 180, a Vindobona. Marco Aurelio es recordate anque como un philosopho del doctrina stoic, autor del Colloquios con se ipse (Τὰ εἰς ἑαυτόν in greco) , dividite in 12 libros, in cuje il ha le description del intuition del mundo secundo le pensata del stoicismo, representate ab Marco Aurelio e in ultra anque ab Seneca et Epitteto.

Biographia: Nasceva le 26 april 121 ab le matrimonio inter Domitia Lucilla e Marco Annio Vero, de cuje ille reprendeva le nomine. Habeva un soror plus parve, Annia Faustina, nascite in le 122. Remanite orphano de patre in le 124, esseva adoptate ab le avo paterne, qui habeva le mesme nomine del patre, qui se occupera del su education, ille studiava litteraturas latin e grec, scientias juridic, eloquentias, philosophia, poesia e pictura. Le 25 februario 138, al etate de dece-septe annos, era adoptate ab le oncle Antonino le Pie insimul a Lucio Vero (Lucius Verus), assumente le nomine de Marco Aurelio Valerio. Pois poco depost esseva anque designate como successor al throno. Le duplice adoption eveniva insimul a celle de Antonino le Pie ab parte del Imperator Adriano qui habeva exigite iste acto como condition pro facer lo su herede. Quando, in le 139, era designate herede al throno imperial, assumeva le nomine de Aurelio Cesare filio del Pie Augusto. Marco Aurelio sposava in le 145, le cosina Faustina Minor, filia del imperator Antonino le Pie, e de Faustina Major, ab cuje habeva in 30 annos de matrimonio felice, 13 filios, inter le qual le futur imperator Commodo e Lucilla, uxor de Lucio Vero, Faustina moriva in Oriente in le anno 176. Principato (161- 180). 

Prime exemplo de governamento collegial (161-169).

Usque ab le su ascension al principato, Marco Aurelio obteneva ab le Senato que Lucio Vero le esseva associate sur un plano de paritate, con le mesme titulos ad exception de cello de Pontifex maximus que on non poteva divider. Le formula era un innovation: per le prime vice al testa del imperio on habeva duo imperatores. In theoria le duo fratres les habeva le mesme poter, in realitate Marco Aurelio conservava sempre un preeminentia que Lucio Vero non contestava, in effecto ille remaneva fidel e loyal a Marco Aurelio usque le su morte, sur le campo in le anno 169, presso Aquileia. Le rationes de iste poter collegial non son clar. Le succession conjuncte poterea esser motivate ab exigentias militar, como eveniva in etate archaic in le diarchia del regno spartan. Occurreva in effecto un figura representative e charismatic al commando del truppas. Ni le mesmo Imperator in persona, haberea potite defender ambes le frontes al mesme tempore, ni haberea potite incargar un general de conducer un guerra. Jam in le passato commandantes militar multe popular como Julio Cesare e Flavio Vespasiano les habeva usate le exercito per superponer se al poter existente e substituer se a illo. Iste typo de autoritate era multo simile al systema politic del ancian Republica que on basava sur le principio collegial e que non permitteva a un singule persona de haber le poter supreme. Le governamento conjuncte essera restabilite ab le structura del poter inaugurate ab Diocletiano: le Tetrarchia in le tarde III seculo, con duo Cesares e duo Augustos.

Administration del stato: Sur le plano del politica interne, Marco Aurelio se comportava, como ja Augusto, Nerva e Traiano, como princeps, id es "prime citatano" e non ab monarcha absolute, revelante se respectuose del prerogativas del Senato, consentiva a illo de discuter e de decider sur tote le principal affaires del Stato, como le declaration de guerra al populos inemico e le tractatos de pace e commercial, con iste stipulate, ma anque de celle del Magistratura roman. Incipeva anque un politica que tendeva a valorisar le altere categorias social: ad homines de tote le provincias era rendite possibile attinger al plus alte cargas del administration statal. Ni ricchessa, ni illustre ancestres influentiava le judicio de Marco Aurelio, ma solmente le merito personal. Le ordine administrative introducte ab Augusto quasi 150 annos antea e que usque ad alora habeva servite le Imperio salvante lo anque quando on era succedite imperatores dissolute como Caligula e Neron o in occasion del guerra civil del 69. Marco Aurelio tentava anque nove vias commercial: on recorda un ambassada presso le Imperator de China in le 166. Le Chinese lo cognosceva con le nomine de An-Tun. Instituiva le Registro civil (Anagraphe): omne citatano roman habeva le obligation de registrar le proprie filios intra trenta dies ab le lor nascentia. Empleava le moneta non in splendide architecturas, ma in obras de reconstrution absolutemente necessari, o pro ameliorar le rete stratal, ab cuje dependeva le defensa del Imperio e le progresso civil e commercial, o in nove fortalessas, campamentos e citate. Le grandiose Columna de Marco Aurelio (alte 42 m) esseva erecte depost le su morte pro recordar le victorias al confinios germanic-danubian. Le columna era surmontate ab un statua del Imperator, ma ora il ha cello de Sancte Paulo (es le mesme destino de Traiano a cuje sur le su Columna es ora un statua de Sancte Petro) . Anque se continuemente ingagiate in le guerras, specialmente al frontiera danubian, ille se interessava activemente al administration e al leges, inter le altere leges, inspirate a sentimentos de humanitate, ille prohibiva le tortura per le citatanos emerite, pois per tote le citatanos, tutelava le minores, cercava de mitigar le condition del sclavos e favorir le lor emancipation. In coherentia con le doctrina del stoicismo, philosophia contrari al sclavitute, ille emanava normas favorabile al classe servil: ad exemplo le derecto de asylo e le immunitate per le sclavos fugitive presso cata templo e omne statua del imperator.

Guerras parthic (161-166) In Asia le Imperio parthic, renovava le su attaccos, al Imperio e invadeva le Armenia e le Syria. Marco Aurelio mandava Lucio Vero a commandar le legiones oriental. Ille vinceva le Parthis in le anno 166, e annecteva parte del territorio parthic al provincia de Cappadocia. Le grande crise germano-sarmatic: Plus periculose essera le guerras del secunde parte del II seculo, contra le Imperio roman ab parte de un coalition militar, constituite ab un decena de populationes germanic (ab le Marcomannes de Bohemia, al Quadis de Moravia e al populos vandalic del area carpathic, al sarmatic Iazyges del plana del Tibisco (Tisia), il era le consequentia natural del continue movimentos migratori que il habeva nunc jam modificate le equilibrios con le vicin Imperio roman. Tote iste populos il era al recerca de nove territorios ubi stabilir se, sia per le pression de altere populos barbaric confinante, sia per le grande accrescimento demographic del population in le antique Germania. Tote istes, il era in ultra, attrahite ab le luxo e le ricchessas del mundo roman. Le frontiera danubian il era in cello periodo minus surveliate del solite, sia per le subtraction de legiones inviate contra le Parthis, sia per un grave epidemia de peste, explose durante le ultime anno de campania in Oriente (166) e que essera portate ab le mesme legionarios al interne del confinios imperial. In le 166/167, eveniva le prime conflicto longe le frontiera del Pannonia ad obra de pauc bandas de predatores longobarde, que gratias al prompte intervention del truppas de frontiera il era rapidemente repulsate. Le pace stipulate con le limitrophe population germanic a nord del Danubio esseva subscripte directemente ab le mesme imperatores, Marco Aurelio e le fratre Lucio Vero, nunc diffidente reguardo a le barbaros aggressor et illes iva per iste motivos in le 168, usque le remote Carnuntum. Le morte prematur del fratre, Lucio Vero, e le manco de parola al pactos ab parte del barbaros, portava un incredibile massa de guerreros, a invader e devastar le Italia septentrional usque le muros de Aquileia, le corde del region Venetia et Histria, e provocar un enorme impression a Roma e in Italia: era ab le tempore de Marius que un population barbare non invadeva le nord Italia. Marco Aurelio alora combatteva un longe et exhauriente guerra contra le populos barbare, ante les rejectava ab le territorios del Gallia Cisalpin, Norico, Retia e Pannonia (170-171), pois attaccava con un massive offensiva in territorio germanic, que durara multe annos, usque le 175. Iste evenimentos costringeva le mesme imperator a resider per numerose annos longe le frontiera pannonic, sin facer nunquam retorno a Roma. Le apparente tregua subscripte con iste populationes, durava tamen solmente un par de annos . Al fin del anno 178, Marco Aurelio era constringite a facer retorno in le castra de Brigetio de ubi, esseva conducte le ultime campania in le primavera del 179. Le morte successive del imperator in le 180, a causa, probabilemente, del peste, poneva fin al planos de expansion roman. Ille de facto, transportate a Vindobona (Vienna) moriva le 17 martio 180. Ille resultava ad assicurar le succession al filio Commodo, anque si le selection del persona non era felice. Proque Commodo, in effecto, se revelava un mal politico, ma un bon militar.

Publio Aelio Traiano Adriano
Traduction in Interlingua per Francesco Galizia.

Busto de Adriano

Publio Aelio Traiano Adriano, (latino: Publius Ælius Traianus Hadrianus; Italica, 24 januario 76 – Baia, 10 julio 138). Il era uno del "bon imperatores", insimul al su predecessor Traiano e al su successores Antonino le Pie e Marco Aurelio. Le su imperio era characterisate ab tollerantia, efficientia e splendor del artes e del philosophia. Ille mesme amava e studiava le cultura grec. Altere titulos qui ille habeva il era: Pontifex Maximus e Pater Patriae ab le 128.

Biographia: Adriano nasceva a Italica, a 7 km. ab Sevillia, in le provincia de Hispania Baetica; le su familia era originari del citate picen de Hatria, le actual Atri, ma illo se installava ad Italica subito depost le su fundation per obra de Scipion le African. Le patre, Publio Aelio Adriano Afro, era cosino de Traiano. Le matre, Domitia Paulina, era originari de Cadiz. Adriano habeva una soror major (Aelia Domitia Paulina), una nepote (Julia Serviana Paulina) e un grannepote (Gneo Fusco Salinator). Le su genitores moriva in le 85/86 quando Adriano habeva sol novem annos. Traiano, non habente filios, esseva de facto le tutor del juvene post le morte del su genitores. Anque le uxor de Traiano, Plotina, adjutava ille multo e tractante ille como un proprie filio. In ultra sembla que illa lo induceva a sposar Vibia Sabina, anque illa parente de Traiano. Le matrimonio avicinava majormente le futur imperator al poter. Dopost que le imperator Nerva habeva nominate Traiano proprie successor, presentante ille in Senato in le anno 97, le su carriera esseva rapide. Le cargas del cursus honorum del futur imperator esseva numerose. Per tres vice habeva le carga de tribuno militar presso un legion: in le II in Pannonia, le XII in Mesia e le XXII in Germania. Esseva anque questor, tribuno del plebs e pretor. Al contrari del su predecessor, Adriano non esseva adoptate officialmente, in Senato. Le su advento al poter era consequentia del adoption ab parte de Traiano ante de morir. Adriano, ascendeva al throno, le 10 julio 118, arrivava a Roma ab le Syria, ubi era governator, ille cambiava gran parte del homines del administration e del Corte de Traiano, del qual habeva facite parte anque ille, comprendite le chefes militar, le exercito, acceptava e acclamava le nove imperator. Ille assumera con le carga le nove nomine: Caesar Traianus Hadrianus Augustus.

Regno (117-138). Le Senato, recipite un message del neo electe, le qual refereva de acceptar le voluntate del exercito, alora anque illo acclamava le nove soverano. Sia le militares que le senatores habeva nos notabile beneficios. Le rapiditate del ascension al poter, portava ad un inthronisation veloce, sequite ab un continue reinfortiamento que durava per tote le vinte annos in cuje Adriano remaneva al poter. Le regno de Adriano esseva characterisate ab un general pausa in le operationes militar. Ille abandonava le Mesopatamia conquirite ab Traiano, que non era possibile defender, a causa del distantia pro le fornimento logistic necessari al garnisones. Le frontieras plus turbolente esseva reinfortiate con opras de fortificationes permanente, le plus famose del qual es le potente Vallo de Adriano in Britannia. Hic Adriano, depost haber terminate le conquesta del Nord del insula, faceva construir un longe fortification per contener le populos barbare del Caledonia. Illo esseva construite in le annos inter le 122 e 127, et era constituite ab duo elementos pricipal: le muro e le vallo. Le muro era longe 117 km.ab le estuario del fluvio Tinna (Tyne) usque cello del fluvio Ituna (Solway), con blocos large 2 o 3 m. e alte 5 m. con circa 320 turres rectangular. Le latere nord, habeva al flanco un fossato large usque 12 metros e profunde usque a 4 m., con circa 73 fortinos e, a intervallos regular il habeva varie stationes e castra. Anque le frontiera del Danubio esseva reinfortiate. Le problema del structuras defensive era strictemente connexe con le territorio e con le typo de defensa. Si un territorio era subjecte a incursiones in un certe periodo, un structura legier, formate ab fossatos, terraplenos e palissadas, poteva fornir un bon defensa, dante, al truppas del fortificationes, le tempore de intervenir. Diverse era le caso de invasiones que exigeva le presentia de structuras multe plus resistente. Plure regiones passava ab situationes de occupation al stato de protectoratos, le si-nominate "statos clientes", le que modificava le necessitate defensive. Quando le politica del protectorato se consolidava, on manteneva in loco sol le truppas necessari. Iste systema dicte del Vexillationes, distaccamentos de un legion commandate alterubi, dava optime resultatos. Per mantener alte le moral del truppas e non lassar los devenir pigre, Adriano stabiliva intensive tornos de exercitationes, inspectionante personalmente le truppas in le curso del su continue viages. Pois que jam ab le tempore del guerras dacic, ille non amava luxos particular, iva a cavallo e participava in toto al vita rude del legionarios. Isto a demonstration del nove doctrina defensive de Adriano qui intendeva obtener le maximo del efficientia militar. Malgrado habeva sequite plus de un campania militar, le plus importante cello dacic al flanco de Traiano, Adriano esseva, ultra qui experte de cosas militar, anque un grande reformator del administration public. Le su intervention sur le structuras administrative del imperio era profunde e demonstra que era parte de un plano global que le imperator applicava, al structura del exercito, al defensa del confinios, al politica externe, al politica economic. Adriano habeva un su vision del Imperio e cercava de uniformar le singule partes al su designo. Le su philosophia resultava evidente ab le su actos: le retiro ab territorios que non poteva defender, le controllo del confinios basate sur defensas fixe, le politica del accordos con le statos clientes que faceva ab interposition inter le territorio del imperio e cello del populos ultra le confinios imperial. Le intervento sur le structura administrative del imperio esseva radical, dava importantia a nove functionarios del classe del cavalleros. Illes il era preposite al varie brancas administrative subdivise per materias: financias, justitia, patrimonio, contabilitate general etc. Attente administrator, Adriano pensava anque a tutelar in le melior del modos le interesse del stato con le institution del advocatus fisci que se occupava de defender in judicio le interesse del financias public (fiscus). Va considerate que in epocha imperial le originari bipartition inter aerarium (le financia public de area senatorial) e fiscus (le financia public de competentia del princeps) era disparite, per le unification del duo areas in le manos del imperator. Altere base del politica adrianee era le idea de ampliar, quando possibile, le nivellos de tollerantia. Era promotor de un reforma legislative a favor del position del sclavos, quando il habeva un damno criminal del dominus.. Anque in le reguardo del christianos monstrava major tollerantia del su predecessor. Un altere reforma de Adriano era celle del Edicto pretorio. Iste consisteva in un exposition de principios juridic, que los constituiva un nucleo de normas consolidate (edictum vetus o tralaticium) Technicamente le edicto concedeva tutela processual anque a rapportos non previste ab le ius civil. Con le reforma adrianee, que le imperator confideva al jurista roman Salvio Juliano in le annos ab le 130 al 134, le edicto esseva codificate, approbate ab un senatoconsulto e deveniva perpetue (edictum perpetuum). Sempre in campo juridic Adriano poneva fin al systema ideate ab Augusto que, concedente al juristas le ius respondendi ex auctoritate principis, Adriano substituiva al gruppo de juristas del schema augustee un consilium principis .

Vallo de Adriano

Le viages e le visita de toto le Imperio roman: Apena le su poter esseva consolidate, Adriano in le anno 121 interprendeva un serie de viages in toto le Imperio: Gallia, Germania, Britannia, Espania, Mauritania. Isto per render se conto de persona del exigentias e prender le disposition necessari per render le systema defensive efficiente. In le 123 initiava le longe viage de inspection del provincias oriental per duo annos. In le 128 visitava le provincia de Africa. In le anno sequente iva de novo in Oriente. Ille esseva plus vices in Athenas, ubi le imperator construiva un nove quartiero con le Porta Aelia, le Olympieion, le Bibliotheca, le Gymnasio etc. In iste longe viages, in le qual percurreva tote le imperio, non se occupava sol de questiones ligate al defensa del confinios ma anque de administration, edification de edificios public e, plus in general, de ameliorar le vita del provincias, ubicunque ille habeva lassate tracias del su opra providential, recipente signos de loyalitate; ille retornava a Roma le anno 134. Al contrari de altere imperatores, qui les governava le Imperio sin mover se nunquam, Adriano seligeva un methodo de cognoscentia directe.

Le revolta in Judea (132-135). Le problema del Judea era initiate usque ab le tempore del prime revolta, in le 66, quando Cestio Gallo, governator de Syria, esseva vincite ab le Judeos. Le rebellion durava usque al destruction de Jerusalem del 70 d. C., ad obra del general Tito, filio del imperator Flavio Vespasiano. In le 115, sub Traiano al revolta de Cyrene, Egypto e Cypro se univa anque le Judea. In le anno 132 initiava le tertie guerra judaic. In le 135 depost haber suffocate le rebellion Adriano per le reconstrution de Jerusalem, proponeva le mesme modulos architectonic et urbanistic applicate in tote le imperio. Le Judeos, qui les sperava in un nove edification del templo de Salomon, ma il habeva, in vice, como in tote le imperio, templos dedicate al divinitate roman: Jupiter, Junon e Minerva. Adriano tentava de eradicar le hebraismo qui ille considerava le causa de continue rebelliones. Prohibiva le Torah e le Calendario judaic, le Rotulos sacre esseva comburite, e Jerusalem deveniva Aelia Capitolina. Era evidente que le imperio non poteva permitter se de mantener in vita un centro de rebellion, supertoto per le presentia in le area del paises circum le Judea, de communitate hebraic como effecto del diaspora del anno 70. Activitate cultural e protection del artes: Adriano protegeva le arte essente ille mesme un fin intellectual, musicista, amante del artes figurative, del poesia e del litteratura. Anque le architectura le passionava multe e durante le su principato dava un stylo personal al edificios qui edificava. Villa Adriana a Tibur (Tivoli), il era le exemplo plus importante de un demora immense, construite con passion in le anno 126; intendite como loco del memoria, texite de citationes architectonic e paisagistic, e de reproduction, como: le Lyceo, le Academia, le Pritaneo e le Pecile de Athenas; le canal de Canopo sur le delta del Nilo, le valle de Tempe in Tessalia e le Inferos del poetas. Le Villa esseva terminate in le 134 e le imperator viveve in illo le su ultime annos. Anque a Roma le Pantheon, construite ab Agrippa, il era edificate de novo, sub Adriano e con le forma que etiam nunc conserva. Adriano, era profundemente de gustos hellenistic amico de philosophos grec como le stoic Epitteto. Studiava le philosophias platonic et epicuree, e le lingua grec. Era le prime imperator roman a esser initiate al rito grec del mysterios eleusin, ma confirmava al mesme tempore, le antique origines de Roma, valorisante le elementos archaic et augustee del religion roman, como le reappello a Romulo e Numa Pompilio. Restaurava le templo e le culto de Venus Genetrix, instituite ab Cesare, e lo associava a cello del Dea Roma.

Le morte e le monumento funebre. Adriano moriva in le su residentia estive de Baia, per edema pulmonar, a 62 annos como le predecessor Traiano. Le su monumento funebre era initiate ab Adriano in le 135 e, post le su morte, terminate ab le successor Antonino le Pie, adoptate ante de morir. Le Mausoleo era, in le seculos, transformate plus vice et hodie es un del monumentos plus famose de Roma: Castello Sancte Angelo, le qual es anque denominate Mole Adriana.