CAROLO MAGNE Le restaurator del Imperio
per Francesco Galizia

Ille esseva filio primogenite (n.742 d.C.-m.814) de Pipin le Breve, rege del Francos, e de Bertrada; al morte del patre (768) ille habeva le Austrasia e le Neustria del nord e le fratre minor Carolomanno le Neustria del sud, le Burgundia, le Alemannia e in commun le Aquitania. Morite le fratre in le anno 771 ille univa le duo regnos in cello de Francia. Le mesme anno Carolo repudiava le sposa Desiderata (Ermengarda) filia del rege Desiderio de Longobardia, qui per isto recipeva le vidua de Carolomanno e su partisanos. Alora Carolo incitate per papa Adriano Ie. imponeva a Desiderio de abandonar le terras del Exarchato e del ducato roman que ille habeva occupate, pro restituer los al Papa. Habite un refusa, Carolo transversava le Alpes (773) con su armea, trans le passos de Cenisio e de Sancte Bernardo, e vinceva le fortias longobardic al esclusa de Susa, se appropriava de tote le Italia septentrional e, occupate Pavia (774), ille se proclamava rege del Francos e del Longobardos. Ille retornava in Italia pro reprimer un conspiration longobardic, pois (780-781) pro facer consecrar per le pontifice, como rege de Italia, le filio Carolomanno, qui esseva rebaptisate con le nomine de Pipin. Contra le musulmanes de Espania ille conduceva in celle annos un serie de expeditiones. Le expedition de 778, depost le fallimento del assedio de Saragossa, se concludeva con le massacro del retroguarda regal al passo de Roncesvalle in le Pyreneos, e con le morte del nepote de Carolo, Rolando conte palatin, qui essera recordate in le poema “Le Chanson de Roland”. Melior successo habeva le expeditiones del annos 785, 797, 801, 811,que permitteva le creation del “Marca Hispanica”, inter le Pyreneos e le fluvio Ebro con capital Barcelona, prime nucleo del reconquesta christian de Espania. In ultra in trenta annos de guerras (772-804) Carolo occupava le pais del Saxones que menaciava, con continue incursiones, le terras franc (in particular le guerra contra le chef saxon Vitichindo 778 -785). Le lucta pro le arrangiamento del confinio oriental, habeva altere disveloppamentos: guerras contra le Bavaros e lor chef Tassilone in 887, e in Bavaria contra le Avares, qui habeva le actual Austria, Hungaria e Croatia. Carolo per un serie de expeditiones (791-795) destrueva lor imperio, e in le territorio nasceva le Marca del Est (Ducato de Austria). Affirmate assi su dominio del Elba al Atlantico, al Ebro, al Danubio, al Tibisco e al Italia del nord, ille appareva alora le ver e sol chef del Christianitate. Iste su position, corroborate per su activitate in campo religiose, como defensor e propagator del fide, e in le campo del cultura (que cognosceva un ver renascentia, dicte justo “carolinge”) per le creation del grande Schola Palatin. Ille habeva le plen consecration official le nocte de Natal del anno 800, a Roma. Le Papa Leon IIIe., depost un missa in Sancte Petro, collocava le diadema sur le capite de Carolo, qui esseva acclamate “Imperator”. Plus que le restauration del Imperio Roman de Occidente il eveniva le creation del nove imperio christian, (Sacre Roman Imperio), como lo concipeva le homines del Medievo. Le elemento religiose esseva predominante, de facto plus que un Stato ver e proprie, le Imperio esseva un ideal politic-religiose, que dava dignitate e fortia de defensor del christianitate al consecrato, equalmente unite dunque in su deber al papa. Le character de Imperio esseva pois determinate (802) per le reaction de Nicephoro, nove legitime imperator de Oriente. Nasceva assi un conflicto con le Imperio Byzantin, que se disveloppava in le mar Adriatic (805-806), e terminava in le anno 812 con un accordo, que lassava a Byzantio, Venetia, le Istria e le Dalmatia, le Apulia e le Calabria, e a Carolo recognosceva le titulo de Imperator del Imperio roman-christian de Occidente. Carolo assi poteva reordinar su varie statos, con criterios unitari, dividente los in circumscription dicte contato, con al guida un conte, e se de confinio, marcas, guidate per un marquis, e, per eliminar omne abuso, ille creava visitas periodic de “missi dominici”, (inviatos del rege), qui esseva selecte inter le laicos e le clericos honorabile pro portar le justitia de Carolo in tote le Imperio. Reuniones general o provincial, dicte “placiti”, omne anno provideva al legislation, que se concretava principalmente in octanta “capitolari”, ultra isto le obra legislative de Carolo Magne,comprendeva le redaction scripte, per ille ordinate, del varie leges popular (barbaric) in vigor in omne parte de su Imperio. Carolo Magne esseva sobrie e operose, resistente al fatigas e avide de cultura, dotate de grande capacitate politic e militar, ille appareva al mesme contemporaneos como le digne conductor del societate occidental roman-germanic e christian, unde le appellative de Magne (Grande) e le legendas que lo fixava in le poesias e in le biographias. Carolo Magne se sposava cinque vice: con le franc Imeltrude del qual habeva Pipin le Gibbose (m. 811), con le longobardic Desiderata in 770, pois con le sveve Hildegard (m.783) del qual habeva quatro filios :Carolo, Pipin, Lodevic e Lothar e quatro filias, con le franc Fastrada del qual habeva duo filias, e con le sveve Liuthgarda. In 813, ille nominava Imperator e su herede universal le filio Ludovic (Carolomanno habeva morite in 811, e Pipin in 810) appellate le Pie, per su religiositate, pro assecurar in le futuro, le unitate del Imperio. Isto esseva su ultime acto politic, ille moriva in le januario del anno sequente e esseva sepelite in le Cappella Palatin in le citate de Aquisgrano capital de su Imperio.

“ LE CHANSON DE ROLAND”
“LE CANTION DE ROLANDO”

Le Cantion de Rolando es un del plus antique exemplo de poesia epic medieval. Il sembla que le autor es un clerico, un certe Turoldo,un homine de litteras e de cultura, cuje nomine appare in le ultime verso del Cantion: “Hic termina le historia que Turoldo mitte in poesia”. Le poema sembla haber essite scribite circa in 1050, e comprende 4.002 versos; de isto derivava pois, tote un serie de obras poetic epic, le “Cantiones de Gestas”, commun in tote le litteraturas de Europa, e scribite in francese, espaniol, germano e italiano. Illos es cantos que narra grande factos e interprisas historic o de phantasia re heroes, como per exemplo le Cantion de Rolando, le Cantar del Cid e le Canto del Nibelunges. In le poema “Cantion de Rolando” es narrate le vita e le morte de Rolando fidel e loyal vassallo e nepote de Carolo Magne, cavallero del Patria e del Fide, e un del dece-duo Pares, le “comites palatines”, le plus valorose e fidel cavalleros de Carolo Magne. Le Cantion de Rolando es dividite in tres episodios fundamental: a) le traition de Gano, b) le morte de Rolando, c) le vindicantia de Carolo Magne.

LE MORTE DE ROLANDO
A RONCESVALLE

Traduction italian per S.Pellegrini,
version interlingua per Francesco Galizia

Rolando senti que le vista ha perdite, se altia in pedes, quanto ille pote se face fortia; in su visage su color ha perdite; ante ille ci es un petra gris, dece colpos ibi ille da con dolor eamaritude, stride le aciero, non se rumpe ni lede; oh diceva le conte, Sancte Maria, adjuta!Oh Durlindana, brave, assi infortunate tu esseva! Ora que io fini, de vos io non pote plus curar me. Tante battalias in campo con vos io ha vincite, e tante terras vaste submisse, que Carolo,qui le barba ha blanc, commanda! Non homine vos habera que per altere fugira!Assatis bon guerrero vos ha longe tempore tenite; jammais il habera le equal in Francia le sancte. Rolando batteva sur le grande dur petra, stride le aciero, non se rumpe ni lede.Quando ille videva que non poteva rumper lo de alicun modo, intra de se ille lo initiava a commiserar: “Oh Durlindana, como tu es clar e lucente! Sub le Sol assi tu reluce e tu flamma!Carolo se trovava in le valles de Moriana, quando Deo del celo le avisava con su angeloque Ille te dava a un conte capitano; alora me lo cingeva le nobile Rege, le Magne.Io con illo a ille conquireva Namon e Bretania, e con illo a ille io conquireva le Poitou e le Maine; io con illo a ille conquireva Normandia, le franc, e con illo a ille io conquireva Provencia e Aquitania. Per iste spada io ha dolor e pena; plus tosto io vole morir, que illo inter paganos resta. Deo Patre, non lassar vituperar le Francia! Rolando batteva sur un petra gris,plus ni distacca que io non sape a vos dicer; le spada stride, illo non se fracassa ni se rumpe;verso le celo in alte illo es resaltate; quando vide le conte, que ille non lo rumpera jammais,multo dulcemente illo lo plorava inter se mesme.”Oh Durlindana, como tu es belle e sancte!In le auree pomo il ha reliquias: un dente de Sancte Petro, sanguine de Sancte Basilio,e capillos de monsenior Sancte Denis; un pauco del veste il ha de Sancte Maria; il non es juste que le paganos te utilisa, per christianos vos debe esser servite. Il non habera homine qui committe coardia! ”Assatis vaste terras con vos io ha conquirite, que Carolo, qui le barba ha florite, commanda; e le Imperator es grande e potente”. Rolando senti que le morte de ille se appropria, infra del testa sur le corde illo descende. Sub un pino ille ha ite currente, sur le herba verde illac ille se ha distendite pron; sub se ille mitte su spada e le corno oliphante;ille verteva su capite verso le pagan gente, per isto illo lo ha facite, perque ille vole,il es ver, que Carolo dice, e tote le sues, que le nobile conte ha morite vincitor.Ille recita su “Mea culpa” e ficte e sovente; pro su peccatos a Deo ille offereva su guanto.Rolando senti que su vita ha finite; tornate al Espania ille sta sur un colle appunctate,con un mano alora ille su pectore ha battite,”Deo mea culpa, ante tu potentia,del peccatos mie, del grande e del parve, que io ha facite desde le hora de nascentia,usque iste die in le qual ci io ha essite prendite!” Su guanto dextere pro submission ha verso Deo tendite; angelos del celo ora descende a ille. Le conte Rolando esseva distendite sub un pino; verso Espania ille ha tornate su visage. Multe cosas a rememorar ille initiava, de totes le terras que le brave conquireva, del dulce Francia, del personas de su lineage; de Carolo Magne, su senior, qui le educava, ille non pote evitar de plorar e suspirar. Ma se ipse ille non voleva negliger, ille recita su “mea culpa”e pete a Deo pardono; “Ver Patre, tu qui jammais mentiva, tu sancte Lazaro del morte resurgeva, e Daniel tu del leones salvava, salva mi anima, de totes le periculos, del peccatos que in mi vita io faceva!”. Su guanto dextere a Deo pro submission ille offereva; Sancte Gabriel de su mano lo ha prendite. Super su brachio ille teneva le capite inclinate; juncte su manos, ille ha ite a su fin.Deo inviava su angelo Cherubin e Sancte Michael del Perielio; insimul a illes Sancte Gabrielci veniva, le anima del conte illes conduce in Paradiso.