Carolo V del Sacre Roman Imperio
Traduction in Interlingua per Francesco Galizia

Carolo V de Habsburgo (Gand, 24 februario 1500–Cuacos de Yuste, 21 septembre 1558) esseva un del plus importante figuras del Historia de Europa, coronate como rege de Espania con le nomine de Carolo I, Rege de Italia, Archiduce de Austria e Imperator del Sacre Roman Imperio, patrono de un imperio talmente vaste et extendite, sur tres continentes (Europa, Africa e America), tanto que a ille es traditionalmente attribuite le affirmation secundo cuje sur le su regno le Sol non poneva jammais. Le patre era Philippo le Belle de Habsburgo, filio del Imperator Maximiliano I de Austria e de Maria de Burgundia. La matre era in vice Johanna de Castilia, "le Folle", filia del Reges Catholic Ferdinando II de Aragon e Isabella de Castilia. Con iste avos de exception, Carolo hereditava un vaste imperio. In le su venas de facto flueva sanguine de plus nationalitate, german, espaniol, francese, polonese, italian e anglese. Per le medio del patre descendeva, ultra que ab le Habsburgo, le quales ab tres seculos regnava sur le Austria e ab quasi 100 annos sur le Imperio Germanic, anque ab le familia polonese del Piast, del Ducato de Masovia, e le duce de Stiria Ernesto le Ferree, era in vice filio de Verde Visconti, e isto rendeva Carolo directe descendente del Visconti de Milano e inde pretendente al Ducato de Milano. Per medio del ava Maria, duchessa de Burgundia, ille descendeva in vice del reges de Francia del Casa del Valois, directe descendentes de Hugo Capeto, isto rendeva Carolo descendente del Capetinges, e inde anque del fundator del Imperio, le su homonyme Carolo Magne. Le matre Johanna in vice la portava le descendentia del familia real castilian e aragonese del Trastamara. Illes habeva reunite in le lor blason le hereditate del antique casas iberic del prime reges de Aragon, Leon, Castilia e Navarra, descendentes del antique rege del Asturias, de origine visigothic. Le Rege de Aragon il era anque descendente del Hohenstaufen per medio de Constantia, filia de rege Manfredi, filio del imperator Friderico II (le Stupor Mundi), iste facto permitteva a Carolo de hereditar le regnos de Napoli, Sicilia e Sardinia. Biographia: Ab le nascentia (1500) al coronation de Bologna (1530) Le 21 octobre 1496, Philippo le “Belle” filio de Maximiliano I de Habsburgo, Archiduce de Austria, e Imperator del S.R.I., sposava Johanna de Castilia appellate “le Folle”, le filia minor del soveranos de Espania Ferdinando de Aragon e Isabella de Castilia. Le sposos on transfereva le anno 1499 a Gand capital del Contea de Flandra, e le 24 februario 1500, nasceva Carolo, in ultra, le copula habeva alteres cinque filios. Eleonora, le primogenita, qui iva in sposa ante al rege del Portugal Manuel I de Aviz e pois a Francisco I de Valois, Rege de Francia. Depost de ille, in succession, nasceva nos: Isabella qui sposava Christian II de Oldenburg, Rege de Danmark; Ferdinando qui sposava Anna Jagellon de Hungaria; Maria qui sposava Lodovico II de Hungaria e Bohemia e in fin Caterina qui sposava Johannes III de Aviz, Rege del Portugal. Carolo era predestinate a devenir le soverano plus potente de Europa. In le anno 1504, con le morte del Regina Isabella, le filia Johanna, matre de Carolo, deveniva le herede de Castilia. Al morte del patre le 25 septembre 1506, Maximiliano nominava, le amita de Carolo, le Archiduchessa Margarita de Habsburgo, nove regente e governatrice del Paises Basse, in le 1507. Carolo assi al etate de sex annos esseva le herede sia de Castilia, que de Austria e Burgundia, in quanto le avo Maximiliano I, habeva sposate Maria de Burgundia, ultime herede del Ducato. Le su tutor esseva ab le 1507 Adriaan Florensz, al epocha decano de Sancte Petro e vice-cancellero del universitate de Utrecht, le futur Papa Adriano VI. Le education del juvene prince on habeva in le Flandras et era de cultur flaminge e in lingua francese. Le 5 januario 1515, a Bruxelles, Carolo era declarate de etate major e proclamate Duce de Burgundia. Le 23 januario 1516 moriva le avo materne Rege Ferdinando de Aragon, Carolo, a solmente dece-sex annos, hereditava anque le throno de Aragon, per cuje habeva le 13 martio, le titulo de Rege de Espania, con le nomine de Carolo I, post qui le matre Johanna abdicava in favor del filio, anque si illa era Regina usque al su morte, in le anno 1555. Hereditate le throno de Espania, Carolo voleva esser recognoscite Rege in quanto, habente etiam como ascendentes le soveranos iberic, era sempre un Habsburgo. Al epocha Francisco Jimenez de Cisneros, archiepiscopo de Toledo era regente de Castilia, e le archiepiscopo de Saragossa regente de Aragon. Convocate le Cortes de Castilia esseva recognoscite Rege le februario 1518. Le 22 martio lassava le citate directe a Saragossa, ubi in le 1519, era proclamate Rege. Le 12 januario 1519, con le morte del avo paterne Maximiliano I, Carolo, qui era jam Rege de Espania ab tres annos a dece-novem annos ascendeva anque al throno de Austria. Carolo era coronate Imperator ab le Archiepiscopo de Colonia (Koln) le 23 octobre 1520 in le cathedral de Aquisgrano. Ille como Imperator del S.R.I., assumeva le nomine de Carolo V, e como tal es passate al Historia. Iste in le detalio le dominios de Carolo V :

• Hereditate de Maria de Burgundia (1506): Le Paises Basse (con le Flandras, Brabant, Hollanda, Frisia, le Artois e le Luxemburgo) e le Lorena con le Franca Contea.
• Hereditate de Isabella de Castilia (1516): le Castilia, Navarra, Granada, le Asturias le colonias in Africa septentrional, in America central (Mexico) e le insulas caraibic: Cuba, Hispaniola, Porto Rico e le Antillas.
• Hereditate de Ferdinando de Aragon (1516): le Regnos de Aragon, Valencia e Majorca e le conteas soverane de Barcelona e Roxillion, le Regnos de Napoli, Sicilia e Sardinia.
• Hereditate de Maximiliano I de Habsburgo (1519): Archiducato de Austria con Carinthia Stiria, Carniola, Tyrol, Alsatia e Silesia.
• Carolo V in le 1519, esseva electe Sacre Roman Imperator ab le Princes Electores.
• Le fratre Ferdinando in ultra acquireva per matrimonio con Anna Jagellon in le 1526, le regnos de Bohemia e Hungaria, que assì los entrava in le orbita austro-habsburgic.

Carolo V Quadro de Tiziano

Le disparition de tote le descendentia masculin del dynastia castiliano-aragonese, faceva de Carolo V, titular de un "imperio" talmente vaste como on non habeva jammais vidite ante de alora, non mesmo al tempore de Carolo Magne. Le 20 octobre 1517, le navigator portugese Ferdinando Magellanes, iva a Sivillia, pro presentar a Carolo V, le su projecto de ir a Oriente per le West duplante le America del Sud. Assi le 22 martio 1518 le imperator financiava le interprisa del navigator, ille partiva per le viage circum le Terra con un flotta de cinque naves. Magellanes moriva durante le viage, depost haber discoperite le stricto que porterà le su nomine. Tornara sur le Victoria le ultime nave, Juan Sebastian Elcano le 8 septembre 1522 con 18 supervivite. Carolo incontrava Martin Luther al Dieta de Worms le 17 april 1521, qui essera interrogate ab Johannes Eck, le imperator condamnava Luther, ma le concedeva le retorno a Wittenberg. Carolo le 11 martio 1526, contraheva matrimonio, con le cosina Isabella de Portugal (1503-1539) ab le qual habera sex filios. Carolo, como Rege de Espania, habeva un Consilio de Stato de octo membros: un italiano, un savoiardo, duo espanioles e quatro flamingos. Le Rege de Francia Francisco I de Valois, con le ambition de expander se in direction del Flandras, ultra que in ltalia, se opponeva sempre a Carolo V, non plus soverano flaminge o espaniol, ma europee; ille de facto, susteneva diverse conflictos sur duo frontes contemporaneamente: a oriente contra le turcos e ad occidente contra le franceses. Carolo poteva accrescer le possesion ultra-atlantic a tranverso le conquestas per medio de duo inter le plus habiles conquistadores del epocha: Hernàn Cortés e Francisco Pizarro. Le imperator estimava le audacia de Cortés qui conquireva: Florida, Mexico e le Yucatan. Le conquisitor dava a celle terras le nomine de: «Nove Espania » et esseva governator in le 1522. Francisco Pizarro conquireva le Imperio Inca de Atahualpa et essera governator del Viceregno del Perù. Carolo in le 1522 habeva un accordo con le fratre Ferdinando, in base al qual esseva sancite que Ferdinando e le su descendentes haberea habite le territorios austriac e le corona imperial, durante que al descendentes de Carolo esserea concedite le Burgundia, le Flandras, le Espania e le territorios del ultra mar. Carolo V inter le 1521 e le 1529, combatteva duo longe guerras contra le Francia per le possession del Ducato de Milano e le Republica de Genova. Durante le prime, in le battalia de Pavia esseva capturate le rege Francisco I. In le duo conflictos Carolo esseva victoriose: le prime se concludeva con le Pace de Madrid e le secunde con le Pace de Cambrai. Durante le secunde guerra, on recorda le invasion de Roma in le 1527, per parte del general Georg von Frundsberg e del su Lanzi (Landsknecht). Le mercenarios german devastava e saccheava le Urbe, e constringeva le Papa Clemens VII, a refugiar se in le Castel Sancte Angelo; iste episodio es note como le "saccheo de Roma". Le Papa le 22 februario 1530, a Bologna, coronava Carolo V, como Rege de Italia, con le Corona Ferree del Reges longobarde. Duo dies depost, esseva coronate anque Imperator, post dece annos del coronation de Aquisgrano, como Rege del Romanos. Ab le coronation de Bologna (1530) al expedition de Alger (1541): In le mesme anno, in le Dieta de Augusta, esseva proclamate le “Confessio Augustana”, le base del fide lutheran. Carolo V, confirmava le Edicto de Worms del 1521, id es le excommunication per le lutheranes. Pro isto le lutheranes, in le anno 1531, on reuniva in le Liga de Smalcalda que habeva un armea federal, guidate per le Duce Philippo I de Assia (Hessen) e ab le Duce Johannes Friderico, de Saxonia. Le sequaces de Luther on denominava "protestantes" proque illes, reunite in "ordines reformate", in le secunde Dieta de Spira del 1529, les protestava contra le Edicto de Worms, suspendite in le Dieta de Spira del 1526. Le Cavalleros del Ordine de Sancte Johannes de Jerusalem les perdeva, in le1522, per parte del turcos, le insula de Rhodos, le lor dominio; pro isto in le 1524 Carolo offereva al Cavalleros le insula de Malta, pro continuar a combatter contra le turcos. Le imperator projectava le matrimonio del filia Margarita con le Duce de Florentia, e cello del nepote Christina de Danmark con le Duce de Milano. Durante que Francisco I, dava in sposa Renata de Francia al Duce de Ferrara Hercules II de Este. Carolo durante le su sojorno a Mantova, hospite de Friderico II Gonzaga, consignava a ille, le 25 martio 1530, le insigna de prime duce, le imperator a ille proponeva le nuptias con le amita Julia de Aragon filia de Friderico I de Napoli. Anque le Papa Clemens VII, organisava le matrimonio inter le su nepote Caterina de' Medici con le filio secundogenito de Francisco I, Henrico. Le Sultan turc se alliava con le rege de Francia, contra le Imperator, in un conflicto in le Mediterraneo, per medio del admiral Khayr al-Din, appellate Barbarossa, Carolo V, initiava assi un campania militar in Nordafrica, que se concludeva, in le 1535 con le conquesta de Tunis. De retorno del expedition, Carolo V, iva a Roma in le april del 1536, per cognoscer, le nove Pontifice Paulo III (Alexandro Farnese), succedite a Clemens VII qui moriva in le 1534. Francesco I, ancora alliate con le Sultan, dara initio al tertie conflicto con le Imperator, qui combatteva contra le turcos in le battalia naval de Prevesa del 27 septembre 1537, vincite ab Barbarossa; le guerra terminava con le Pace de Nizza del 1538. Carolo V in le octobre 1541 organisava un nove expedition contra Alger, base del Barbarossa, con un grande flotta al commando de Andrea Doria, Ferrante I Gonzaga e Hernàn Cortés; ma un tempesta destrueva 150 naves cargate de homines, armas e alimentos. Francisco I, le mense de julio del 1542, initiava le quarte guerra contra le Imperator que terminava con le victoria de Carolo, le septembre del 1544. Le Pontifice Paulo III convocava, un Concilio ecumenic a Trento, le 15 decembre 1545. Ma les protestantes non recognosceva le Concilio, pro isto le Imperator in le mense de junio del 1546, con un forte exercito de soldatos pontificie de Octavio Farnese, austriac de Ferdinando de Austria, e flaminge del Conte de Buren. Carolo V habeva un grande victoria in le battalia de Muhlberg in le 1547, con le submission del princes german. Celebre es le portrait exeguite ab Titiano in le 1548 e conservate al Museo del Prado a Madrid per celebrar iste victoria. In illo le Imperator es representate a cavallo, con armatura, helmo e un lancea in mano, in le acto de guidar le su truppas in battalia. Le 31 maio del 1547 moriva le Rege Francisco I, e ascendeva al throno de Francia le secundogenito, Henrico II. Le mesme anno, Paulo III transferiva le sede del Concilio a Bologna. Ab le morte de Francisco I (1547) al morte (1558): Carolo V era al culmine del su potentia: le su grande antagonista, Francisco I, era morte, le Liga de Smalcalda era vincite; in Italia, le Duc de Milano, Ferdinando Gonzaga, era su alliate, assì como Genova, le Savoia e le Ducatos de Ferrara, Toscana e Mantova, ultra al Republicas de Siena e Lucca. Le Italia meridional era un viceregno espaniol. Papa Paulo III, moriva le 10 novembre del 1549, le successor era le Cardinal Johannes del Monte, con le nomine de Julio III. Le Rege Henrico II alliate de novo con le turcos, initiava le conquesta de Napoli; in le estate del 1552, le flotta turc, al commando de Sinan Pasha, vinceva le flotta imperial, al commando de Andrea Doria e don Juan de Mendoza, presso le insula de Ponza. Intertanto, on formava un alleantia inter le Princes reformate de Germania, le Duce de Assia (Hessen) e le Duce Mauritio de Saxonia, illes, le jenuario del 1552, subscribeva un accordo con le Rege de Francia, qui financiava le truppas del Liga, in cambio del citates de Cambrai, Toul, Metz e Verdun. Le guerra initiava, con le invasion de Lombardia, e del Flandras ver objectivo de Henrico II. A Passau, inter le princes protestante e le Imperator, on perveniva a un accordo in le augusto del 1552, per un major libertate religiose, in cambio del fin del alliantia con Henrico II. Carolo V, post le guerra pensava al su vita e al Europa; le grande protagonistas que con ille, les habeva dominate le scenario europee les era tote morite: Henrico VIII de Anglaterra, e Francisco I de Francia (1547), Martin Luther (1546), Erasmus de Rotterdam dece annos antea e Papa Paulo III le 1549. Ille habeva consolidate le dominio espaniol in le Nove Mundo e in Italia, assì como, con le fratre Ferdinando fermava le avantiata del turcos verso Vienna e le corde de Europa. Le prince Philippo in le 1554 sposava Maria Tudor (Maria le sanguinarie), Regina de Anglaterra e filia de Henrico VIII. Le anno antea, le 25 de septembre, habeva subscribite con le Princes protestante, le Pace de Augusta, con le qual on habeva le pacification religiose in Germania, con le principio cuius regio, eius religio, in cuje le subjectos de un region debeva professar le religion del lor regente. Carolo V abdicava, como Duce de Burgundia in favor del filio Philippo II, le 25 octobre 1555 a Bruxelles. Le 16 jenuario 1556 cedeva al filio le coronas de Espania, Napoli, Sicilia, Sardinia e le Nove Indias, in fin le 12 septembre cedeva le corona imperial al fratre Ferdinando. Carolo con le sorores Eleonora e Maria, partiva le 15 septembre 1556 per le Espania, le 13 octobre iva, ante a Burgos e pois le 21 a Valladilid, inde con alicun cavalleros, vadeva verso le monasterio de San Jeronimo de Yuste, in Extremadura, ubi perveniva le 3 februario 1557. Hic esseva recipite ab le monachos, intonante le Te deum. Carolo resideva in un palacio al externo del monasterio. Continuava a consiliar sia le filia Johanna, regente de Espania, que le filio Philippo, in conflicto con Henrico II, le filio obteneva un grande victoria in le battalia de Sancte Quintin le 10 augusto 1557, per medio del Duce Emanuele Filiberto de Savoia, appellate "Testa de Ferro". Le 8 februario 1558 moriva le soror Eleonora. Carolo, le 19 septembre peteva le extreme unction, moriva le 21 septembre 1558, ante de morir, stringente un crucefixo, Carolo exclamava in espaniol: "Ya, voy, Señor", e pois ancora: "¡Ay Jesus!" . Le su corpore imbalsamate era sepulte sub le altar del ecclesia de Yuste. Dece-sex annos postea le su salma, era inhumate in le grande palacio del Escorial a Madrid, construite ab Philippo como ultime demora del reges de Espania.