ORLANDO: LE HEROE SE HUMANISA
traduction per Francesco Galizia

In Italia inter le dece-quinte e le dece-sexte seculos, in le major citates sede de famose Seniorias, a Florentia, a Ferrara, a Mantova, la familias regnante (Medici, Este, Gonzaga) habeva cortes fastose, construite e imbellite per grande artistas,e se reuniva con litteratos, philosophos, poetas,scriptores e gentilhomines e dominas, culte et elegante. In iste ambientes surge le poesia de Boiardo e de Ariosto, qui transforma le heroes idealista e spiritual del poemas epic-cavalleresc in cavalleros qui es esseres humanisate, con le exaltation del vita, del beltate, del intelligentia e del amor. In isto es evidente le influentia del Renascentia, un periodo historic de profundo renovation del ideales e del mentalitate con al centro del natura le homines. Assi in loco de Rolando, combattente del Fide e del Patria,vassallo loyal e profunde credente, il ha Orlando, minus idealista, inamorate e pois furiose, per le plus human del passion: le Amor.

BOIARDO E LE ORLANDO INAMORATE

Le prime obra del litteratura italian in le qual le argumentos del cyclos “carolingian” (Carolo Magne e su palatianos) e ”breton” (Rege Arthur e le cavalleros del Tabula Rotunde) es tractate con dignitate de arte e con finessa e habilitate de exposition, es le Orlando Inamorate de Mattheo Maria Boiardo, qui representa le grande guerrero e qui ha in su animo le passion amorose pro le belle Angelica. Boiardo nasceva a Scandiano apud Reggio Emilia, in le anno 1441. Ancora juvene perdeva le patre, le conte Giovanni, e assi in 1460, ille se trovava sol al governamento del feudo, ille esseva anque in contacto con le corte de Ferrara, ubi in le anno 1476 se transfereva. Le duca Ercole de Este le nominava governator de Modena (1480-87) antea e de Reggio (1487-94) postea. Su obra major es le poema “le Orlando Inamorate”, initiate in le anno 1476, illo es componite per 69 cantos, dividite in tres libros; ma solmente duo esseva completate, perque le tertie esseva interrupte post le prime novem cantos. Le prime edition integral del poema esseva publicate postume, in le anno 1495, per le vidua Taddea Gonzaga, sposate in 1479, id es depost le morte del autor evenite a Reggio le decembre del anno 1494.

LE ORLANDO INAMORATE

Le Duello inter Orlando, Palatiano de Francia e Agrican Rege de Tartaria
Del latere dextere a le inguine sinistre,
esseva taliate le rege assi forte,
perdeva le vista e ha le facie blanc,
como ille qui es jam pervenite al morte;
e ben que le spirito e le anima le manca,
ille clamava Orlando e con parolas ben clar,
suspirante diceva in basse voce;
io crede in le Deo tue qui moriva in cruce.
Baptisa me, baron, al fonte,
ante que io perde in toto le parola, e si mi vita
ha essite inique e insolite,
non sia le morte al minus de Deo rebelle.
Ille, qui veni a salvar le gente human,
le anima mie collige misere;
ben me tu confessa perque multo io peccava,
ma su misericordia es grande assatis.
Plorava ille rege qui esseva assi fer,
e teneva le visage al celo sempre tornate;
pois a Orlando diceva: Cavallero,
in iste die de hodie tu ha ganiate, a mi parer ,
le plus valorose destriero,
que jammais esseva in le mundo cavalcate;
isto esseva subtrahite a un forte baron,
qui in mi campo demora prisionero.
Io non pote ora jam plus sustener me,
leva me del sella, baron sagace;
deh non lassar iste anima perir,
baptisa me ora, jam io es morto.
Si tu me lassa a tal modo morir,
ancora tu habera grande pena e abattimento.
Isto diceva e multe altere parolas:
oh quanto al conte isto regretta e dole!
Ille habeva plen de lacrimas le facie,
e dismontate sur le terra plan;
prendeva le rege vulnerate in le brachios,
e supra le marmore ille le posava, al fonte,
e plorar con se mesme non se satia,
peteva pardono con voce human.
Pois ille le baptisava al aqua del fonte,
precante Deo pro ille con le manos juncte.
Pauco pois ille le trovava frigide in le visage
e in tote le persona,
assi notava que ille habeva passate.
Sur le marmore del fonte ille le abandonava,
assi como ille era, armate,
con le spada in mano e con su corona.