Don Quixote de La Mancha. Libro 1, Capitulo I

per Miguel de Cervantes y Saavedratraduction in interlingua per Francesco Galizia

Que tracta del condition del famose e valente hidalgo don Quixote de La Mancha.

In un parve village de La Mancha, de cuje le nomine io non vole recordar me, il non ha multe tempore que viveva un hidalgo de illes qui ha picca in le portapicca, scuto antique, cavallastro magre e can de chassa. Un olla de alque plus vacca que agno, salata le majoritate del noctes, lenticulas le venerdi, ovos con lardo le sabbato e alcun pipion de complemento le dominica, consumeva illo le tres partes de su possessiones. Le resto de illos se terminava in un mantello e un casaca de bon panno ,calceas e pantoflas de villuto pro le festas, e un habito gris pro le altere dies. Ille habeva in su casa un domina qui passava le quaranta annos e un nepta que non arrivava al vinti, e un garson experte de campo e de mercato,que insellava le cavallastro como prendeva le cisorios de putar.Le etate de nostre hidalgo era vicin le cinquanta annos.Ille era de natura robuste, le corpore sic e discarnate de visage,se levava tosto le matino e amava le chassa .Alora, besonia de saper que iste supradicte hidalgo, habeva le supernomine de Alonzo Quixada, e in le momentos que ille era otiose, que era le major parte del anno, se dedicava a leger libros de cavalleria, con tante affection, que negligeva quasi de tote puncto le exercitio del chassa e anque le administration de su possessiones; e arrivava a tanto su curiositate e nonsenso in isto, que ille vendeva parte de su terra de seminar pro comprar libros de cavalleria in que leger, e, assi, portava a su casa totes quantes ille poteva haber de illos; e, de totes, necuno le pareva tanto ben como illos que componeva le famose Feliciano de Silva, proque le claritate de su prosa e celle intricate argumentos sue le pareva un meravilia, e plus quando legeva celle litteras de defia, ubi trovava scripte: Le alte celos que de vostre divinitate diviemente con le stellas vos fortifica e vos face meritatrice del meritamento que merita le vostre grandessa. Con iste rationes le povre cavallero,se disvelava pro intender de illos lor senso, ben que non los extraherea ni los intenderea Aristotele mesme, si ille haberea resuscitate pro illo solmente.Il habeva multe vices disputa con le curato de su village - que era homine docte -super qual habeva essite le melior cavallero: Palmerín de Anglaterra o Amadis de Gaula; ma le barbero del mesme village, maestro Nicolas, diceva que necuno arrivava al Cavallero del Phebo, proque , in question de valentia ille non iva detra a necuno.In resolution, ille absorbeva se tanto in su lectura, que ille passava le noctes legente del vespere al matino, e le dies del matino al vespere, e assi, a causa, del poco dormir e del multo leger, se le ruina le cerebro de modo que veni a perder le ration. Se plenava le phantasia sue de tote cello que ille legeva in le libros: incantamentos, querelas, battalias, defias, feritas, declarationes,amores, tempestas et extravagantias impossibile;e ille se fixava in su imagination de tal modo que era veritate tote celle sonios e inventiones que ille legeva,e que pro ille non habeva altere historia plus certe in le mundo. Diceva ille que le Cid Ruy Díaz habeva essite multo bon cavallero, ma que ille habeva nihil a facer con le Cavallero del Ardente Spada, que de solo un colpo de spada habeva fissite al medio duo enorme gigantes. Era plus de accordo con Bernardo del Carpio, proque in Roncesvalles habeva occidite Rolando, le incantamento, usante le dexteritate de Hercules, quando ille suffocava, inter le brachios, Antheo, le filio del Terra. Diceva ben del gigante Morgante, proque, ille esseva de celle generation, de cuje tote illes son superbe e ignorante, ille solo era affabile e ben create. Ma, super totos, ille era de accordo con Rinaldo de Montalbán, e plus quando ille le videva exir de su castello e robar tote le personas que ille trovava,e plus quando ille robava celle idolo de Mahomed que era tote de auro, secundo quanto dice su historia. Pro dar un serie de colpos de pede al traitor Gano de Magontia, ille darea le domina que habeva, e ancora le su nepta in addition.In effecto, finite jam su ration, ille veni a dar super le plus extranee pensamento que jammais dava folle in le mundo, e illo era que le pareva convenibile e necessari, assi pro le accrescimento de su honor como pro le servicio de su patria, facer se cavallero errante e ir per tote le mundo con su armas e le su cavallo a cercar le aventuras e a exercitiar se in tote le interprisas, como cello que ille habeva legite que le cavalleros errante exercitiava se, et exponer se ille in omne proba periculose ubi, executante los, attingeva ille fama immortal.

 

Le povre homine jam imaginava de esser, pro le valor de su brachio, al minus imperator de Trebisonda; e assi, con istos tal agradabile pensamentos, portate ille del extranee gusto que in illos senteva, ille se dava haste a poner in effecto le su desiro. E lo prime que ille faceva era nettar un armatura que habeva essite de su ancestres, le qual era de multe seculos, coperite illo de ferrugine e plen de mucor, ponite e oblidate in un angulo. Ille nettava e preparava a illo lo melior que poteva; ma ille videva que a illo mancava un pecia de multe importantia, era que illo non habeva un helmo,ma un simple morrion sin visiera ; ma a isto remediava su ingenio, proque de cartones faceva un visiera que incastrate in le morrion, lo faceva haber un apparentia de helmo integre. Es veritate que, pro probar si era forte e poteva esser al risco de un pugnalate, ille extraheva su spada e le dava duo colpos e con le prime in un momento desfaceva lo que habeva facite in un septimana; e ille non lassava apparer le facilitate con que lo habeva facite a peciettas, e, pro assecurar se de iste periculo, ille tornava a facer lo de nove, ponente le intra illo,barras de ferro de tal maniera, que ille restava satisfacte de su fortalessa e, sin voler facer nove experientia de illo, declarava de haber un helmo de finissime e optime qualitate.Ille vadeva depost a vider su cavallastro, e anque se ille habeva plus plagas e plus defectos que le cavallo de Gonela, anque se era, tote pelle e ossos, a ille pareva que ni le Bucephalo de Alexandro ni Babieca del Cid con ille se equalava.Passava quatro dies a imaginar qual nomine le ponerea; proque,secundo diceva se ille a se mesme, non era ration que cavallo de cavallero assi famose, e tanto bon ille per se, esserea sin nomine cognite; e assi cercava de trovar un nomine que designava cello que habeva essite ante que era de cavallero errante e lo que era alora; assi era multe logic que, se le su senior mutava condition, anque le cavallo debeva mutar equalmente le nomine, e le ganiava se famose e pompose, como conveniva a le nove ordine e al nove exercitio que jam assumeva, e inde, depost de multe nomines que ille formava, refusava e quitava, disfaceva e tornava a facer in su imagination, al fin le veniva de appellar lo Rocinante: nomine, a su opinion, alte, sonor e significative de lo que habeva essite quando era cavallastro, ante de lo que era ora, que era anterior e prime de tote le cavallastros del mundo.Ponite ille nomine,assi tante de su gusto, al su cavallo, voleva ille poner se le nomine a se mesme, e in iste pensamento durava altere octo dies, e post toto veni a appellar se don Quixote; de ubi, que sin dubite, se debeva appellar Quixada, e non Quesada, como altere vole dicer. Ma recordante se ille que le valorose Amadis non solo se habeva contentate de appellar se simplemente Amadis, ma habeva adjuncte le nomine de su regno e patria, pro facer lo famose, e ille assi se appellava Amadis de Gaula, anque ille voleva, como bon cavallero, appender al su nomine cello del patria sue, e appellar se Don Quixote de La Mancha, con que a su opinion declarava vivide su lineage e patria, e le honorava con prender le supernomine de illo.Nette, alora, le su armas, facte del morrion un helmo, ponite nomine a su cavallastro e confirmante se a se mesme, comprendeva que non le mancava altere cosa salvo cercar un dama de qui inamorar se, proque le cavallero errante sin amores era arbore sin folias e sin fructo e corpore sin anima. Diceva se ille: Si io, pro culpa de mi peccatos, o pro mi bon fortuna, me incontra con alcun gigante, como de ordinario eveniva les a le cavalleros errante, e le abatte de un collision, o le finde pro medie del corpore, o, finalmente, le vince e le rende, non sera bene haber a qui inviar le presentator, e que entrarea e genicularea se ante mi dulce seniora, e dicerea con voce humile: "Io, seniora,es le gigante Caraculiambro, senior del insula Malindrania, qui era vincite in singular battalia per le nunquam debitemente laudate cavallero don Quixote de La Mancha, le qual me ordinava de presentar me ante vostre senioria, pro que vostre grandessa disponerea de me a su bon voluntate" Oh, como se diverteva le nostre bon cavallero quando habeva facite iste discurso, e plus quando trovava a qui dar nomine de su dama! Et era, a lo que se crede, que in un loco proxime al sue il habeva un puera fermera de multo bon parer, de qui ille un tempore era inamorate, ben que, secundo se cognosce, illa jammais lo sapeva ni dava prova de illo. Illa se appellava Aldonza Lorenzo, e a ista le pareva esser ben dar le titulo de seniora de su pensamentos; e, cercante le nomine que non disaccorda se multo del sue e que poteva indicar la como princessa e grande seniora, assi veniva a appellar la Dulcinea del Toboso, proque era native del Toboso: nomine, a su parer, musical, insolite e significative, como tote le alteres que a ille e a su cosas habeva ponite.