Le linguas e le populos de Europa
per Luca Ghitti (Ab le sito Interlingua Italia del 2005)
Le varietates ethno-linguistic europee proveni per un longe e tumultuose historia que se ha developpate in un territorio multo fractionate e dividite in plure areas claudite que se ha ben adaptate al conservation del characteristicas ethnologic e cultural. In le vaste campo de commutation inter organisation statal e tradition regional, in le curso de un complexe processo historic de mixtion e de assimilation, on ha construite le actual gruppos ethnic; alicunos consolidate in majoritates national e in nationes, alteres presente sol in forma de minoritates. In total ab Islanda a Ural on conta circa 200 gruppos ethnic inter le majores e le minores. Le celtas es le prime populo del historia qui pote definir se europee. Lor diffusion ha evenite ante le domination roman. Illes proveniva ab le silvas de Europa centro-oriental e illes ha vadite in Grecia, in Italia septentrional, in Espania e in le insulas britannic. Le populos celtic habeva un interessante arte, illes era fer guerreros in le defensa de lor identitates. Le celtas ha transmittite durante le seculos lor hereditage linguistic, musical, civil, e numerose nomines del locos in lor territorio. Iste importante cultura se trova hodie in areas restricte del Europa septentrional. On ha preservate gruppos de lingua celtic in le sud-west de Grande Britannia, Galles, Scotia e Britannia. Irlanda celtic ha essite definitivemente conquirite per le angleses in le 1318 e le lingua celtic, desde alora isolate, es hodie cognoscite solmente per un numero assatis limitate de irlandeses. Le Alpes ha essite durante le tempore un importante via de communication inter le populationes latin e mediterranee e le populationes celtic. In alicun gruppos alpin de agricultores il ha conservate del communitates que forsan son le descendentes de populationes del neolithico, le ancestres del ligures e iberos. Le historia e su position geographic in le corde del mediterraneo ha facite de Italia le peninsula le plus compacte e importante del latinitate e del tradition christian gratias al plus vaste e importante imperio del antiquitate: le imperio roman. Le populationes neolatin, qui parla hodie linguas derivate ex le latino, testimonia le expansion politic e cultural del imperio roman in Europa. Post le decadentia del potentia roman, iste populationes disveloppava e diversificava melio le proprie identitate national. Le italianos con un multicolor varietate dialectal in le qual se ha developpate, in le medievo, como lingua de cultura e del commercio le florentino, que depost ha devenite le lingua national. Le franceses que gratias al importante centro de irradiation de Paris ha tosto unificate le nation e ha etiam imponite su lingua in le region meridional de Provencia ubi on parla ancora hodie le lingua del trobadores: le provencial. Le espanioles con le castiliano, le portugeses con un importante differentation in le region meridional de Algarve. Importante es le insula linguistic del romanianos. Illes forsan descende ab le gruppo sarmatic que in consequentia del occupation roman ha assumite un lingua romance, ma pois ha fortemente assimilate in le proprie cultura elementos slave. Strictemente affin al romanianos son le aromunos, le valacos, que se trova in parve gruppos in Macedonia, Albania e Grecia, e assi le moldaves mesmo.In addition il ha numerose minoritates linguistic sed con un forte identitate historic e cultural. In Espania nos ha le galiciano un lingua de derivation portugese e le catalano e su cultura occitan que disborda etiam in le sud francese. In Italia insular il ha le sardos e le populationes qui parla dialectos rhetoroman (rumantsch, ladino, friulano) in Italia septentrional e in Switza. Un real insula linguistic es illo de bascos (euzkadi) que placiate sur ambe le declivitates de Pyreneos, parla un lingua preindoeuropee (presumibilemente de derivation caucasian) que hodie cerca trovar un proprie identitate con forte problemas con le creation de gruppos independentista al interior del societate ipse. Puncto de passage verso le dominio linguistic semitic es constituite per le insula de Malta, ancora europee pro appertinentia, ma ubi on parla un dialecto african con un forte inflexion italian. Le heterogenee e numerose gruppos ethnic germanic de Europa centro-septentrional qui habitava le ample area inter le medie e le basse Rheno, e le area que comprende hodie le Polonia centro-occidental, era in le principio sub le influentia e del celtas e del romanos. In le II e III seculo p.Ch. se univa, tamen, in tribos numerose: Allemannos, Saxones, Franches, Gothos le quales avantiava in le dominios roman ubi illes fundava regnos, plus o minus permanente. Con le consolidation del relationes politic in le curso del medievo e del etate moderne, se ha complite le disveloppamento del actual populationes ethnic germanic. Qui populava le parte oriental del regno franc (Allemannos, Bavaros, Franches, Thuringos, Saxones, Frisones) derivava le austriacos, le germanos e le switzos germanophone, le hollandeses e le flamingos, iste ultimes cohabitantes in Belgica con le wallones de lingua francese. Altere gruppos germanic se stabiliva intra le X e XIV seculo a est del confinio Elba-Saale (Laben-Saale) in Mecklenburgo, Brandenburgo, Silesia, Pomerania, Prussia, Saxonia, e desde ille epocha gruppos de colonisatores german se stabiliva in Europa sud-oriental e oriental (Transilvania, Baltico, bassino del Volga ). Le tribos germanic nord-occidental migrate super le insulas britannic, i.e. le Anglos, le Saxones e le Jutos (Anglosaxones) mitteva fin al dominio roman in iste territorios in le medietate del V seculo. Ab lor fusion con un parte del britones celtic autochthone se constitueva le actual population anglese qui extendeva le proprie dominio e le proprie lingua super le territorio insular expellente in tal maniera le populationes celtic in areas marginal. Le antique habitantes germanic de Scandinavia e de Danmark ha essite le Normannos o Vikingos, qui in le VIII seculo colonisava le archipelago de Fær Øer e in le IX seculo Islanda e Groenlandia. Illes multo probabilemente vadeva usque al costas de America sed illes non colonisava iste territorio, le Vinland, in maniera permanente, abandonante lo tosto. In le X seculo initiava le formation del regnos independente del actual populos danese, norvegian e svedese. Le finladeses, como le hungaros pertinente al origine linguistic finnougrian, son migrate ab le region Volga-Kama-Ural in le area baltic e in le actual Finlandia. In lor patria historic, le descendentes de komi, mordvinos, tcheremyssos, udmurtos, e syrienos, constitue ancora hodie, nonobstante le forte "russification", populationes finnougrian culturalmente autonome. Inter le gulfo de Finlandia e le peninsula de Kola se ha analogemente conservate usque a hodie le populationes finnougrian occidental del karelianos, e del vepsos. De antique origine asiatic, ma fortemente influentiate per le cultura finnougrian son le lappones qui vive in le nord de Finlandia e Svedia. Linguisticamente appertine al gruppo finnese etiam le estonianos, durante que constitue un branca autonome del origine linguistic indoeuropee le habitantes del duo statos baltic lettones e lituanos, in parte jam establite in iste region de Europa desde le etate del ferro. Le historia del stabilimentos del Europa oriental, post le prime migrationes ha essite fortemente influentiate per le slavos. Post haber se stabilite al longe del fluvios Bug, Dnepr e Don, a partir del VI seculo illes penetrava al longe del linea Elba-Saale (Laben-Saale) e in le peninsula balkanic. Con iste migrationes e con le successive invasion del Hungaria per parte del magyaros (progenitores del actual hungaros), native del region del Ural, le unitate del slavos se ha interrumpite e ha initiate in iste modo le differentiation inter le slavos oriental, occidental, e meridional. Inter le slavos oriental se ha producite un division conditionate per factores historico-politic plus que linguistic. Essente obstaculate le migration verso le west per le germanos, le slavos ha invadite le est e le sud de Europa. Con le nomine de "grande russos" o russos propriemente dicite se designa le habitantes del antique stato de Novgorod e pois de Moskva, con illo de ukrainianos "parve russos" le slavos del antique principato de Kijev plus adherente al tradition greco-byzantin, e con illo de belorussos "russos blanc" ille slavos oriental que al fin del XIV seculo ha essite incorporate in le stato russo-lituan, population profundemente agricole e isolate in le silvas e in le paludes de Pripjat. Tote iste populos slave utilisa le scriptura con le characteres cyrillic e illes son de religion orthodoxe gratias al grande obra del monachos Cyrillo e Methodio. In le territorio del actual Polonia, Republica Tchec e Slovachia se stabiliva le slavos occidental: poloneses, tchecos, slovacos le quales trovava lor total indipendentia post le prime guerra mundial. In le area de lingua german se stabiliva in Lusatia/Lausitz, usque al epocha actual, le sorabos, un population slave con un lingua multo affin al polonese. Separate ab le slavos occidental per Hungaria, le slavos meridional, distinguite in slovenos, croatos, serbos, bosniacos, montenegrinos e macedones, se ha stabilite in le major parte del peninsula balkanic. Tote iste populationes se habeva unificate post le prime guerra mundial in le stato de Yugoslavia. In le annos '90s un forte movimento de identitate national ha succutite le peninsula balkanic e post alicun terribile guerras cata populo ha hodie su poprie nation independente e autonome. Alsi le bulgaros pertine al slavos meridional, descendentes ab le bulgaros turc del Volga, que a initiar desde le VIII seculo se ha stabilite in le actual Bulgaria, ubi illes ha subjacite un processo continue de slavisation. Descendentes ab le substrato illyric e thracos son le albaneses, que in le XI al XIII seculo se avantiava in le actual Albania e in Kosovo. A sud del peninsula balkanic, qua descendentes del antique civilitate grec, se ha constituite a initiar desde le IX seculo circa le population del grecos le quales, post diverse dominationes estranier que se ha prolongate durante plure seculos, perveniva al unitate national solmente in le XIX seculo. Al vivace mixtura ethnic del populationes balkanic ha contribuite anque le longe dominio ottoman, que in le 1683 ha viste le turcos avantiar usque a Vienna. Actualmente le turcos in Europa son confinate in le extremitate sud-oriental del Turchia europee e in Bulgaria meridional. Nos debe mentionar que, in le curso del colonisation russo-slave del Europa oriental, in le territorio del ex Union sovietic se ha stabilite numerose populationes turc. In ultra al grande migrationes, a partir del VI seculo, de facto, son penetrate, usque a Ukraina populationes turc originari de Asia central e ha constituite ille vaste regno que ha prendite le nomine del "regno del steppa". Lor successores, le tartaros del Volga, le bashkires, le tchuvashos e le khazakos, se stabiliva in le region del Volga. Durante le secunde guerra mundial, le tartaros de Crimea ha essite costringite a transferer se in Asia central e hodie illes tenta reunir se de novo in lor antique territorio. Practicamente es impossibile explorar in toto le varietates ethnic del Caucaso. Apud a populationes turc, al georgianes, al tchercassos, al abkhasos, al tchetchenos, le area assembla etiam gruppos de origine iranian, como le ossetios, le kurdos, e un nucleo linguisticamente autonome illo de armenios. Iste territorio ha habite usque hodie un forte tension ethnic que se monstra in difficile tentativas de independentia con conflictos local inter le varie gruppos. Le tsiganos trova, in fin, lor patria in varie paises europee; originari del India, illes se ha diffundite in quasi tote le nationes europee, in particular in Romania, Bulgaria, Montenegro, Hungaria e Espania. Desde alora se ha differentiate in tres gruppos principal: le rom in le Europa oriental, le sinti o manusch in le Europa central, e le calé o gitanos in le Europa meridional. Quanto al hebreos, lor venita in Europa remonta al medievo. Desde lor expulsion de Espania in le 1492, centros de stabilimento ha devenite Russia, Polonia, Lituania, Germania ubi on parlava le yiddish, un dialecto germanic medieval sed scribite con characteres hebree. Le ferocitate del nationalsocialismo (nazismo) hitlerian ha provocate le occision de milliones de hebreos oriental in le campo de extermination e le destruction quasi total de lor cultura. Hodie subsiste forte minoritates hebree in Francia, Grande Britannia e in ex Union sovietic.
per Luca Ghitti (Ab le sito Interlingua Italia del 2005)
Le varietates ethno-linguistic europee proveni per un longe e tumultuose historia que se ha developpate in un territorio multo fractionate e dividite in plure areas claudite que se ha ben adaptate al conservation del characteristicas ethnologic e cultural. In le vaste campo de commutation inter organisation statal e tradition regional, in le curso de un complexe processo historic de mixtion e de assimilation, on ha construite le actual gruppos ethnic; alicunos consolidate in majoritates national e in nationes, alteres presente sol in forma de minoritates. In total ab Islanda a Ural on conta circa 200 gruppos ethnic inter le majores e le minores. Le celtas es le prime populo del historia qui pote definir se europee. Lor diffusion ha evenite ante le domination roman. Illes proveniva ab le silvas de Europa centro-oriental e illes ha vadite in Grecia, in Italia septentrional, in Espania e in le insulas britannic. Le populos celtic habeva un interessante arte, illes era fer guerreros in le defensa de lor identitates. Le celtas ha transmittite durante le seculos lor hereditage linguistic, musical, civil, e numerose nomines del locos in lor territorio. Iste importante cultura se trova hodie in areas restricte del Europa septentrional. On ha preservate gruppos de lingua celtic in le sud-west de Grande Britannia, Galles, Scotia e Britannia. Irlanda celtic ha essite definitivemente conquirite per le angleses in le 1318 e le lingua celtic, desde alora isolate, es hodie cognoscite solmente per un numero assatis limitate de irlandeses. Le Alpes ha essite durante le tempore un importante via de communication inter le populationes latin e mediterranee e le populationes celtic. In alicun gruppos alpin de agricultores il ha conservate del communitates que forsan son le descendentes de populationes del neolithico, le ancestres del ligures e iberos. Le historia e su position geographic in le corde del mediterraneo ha facite de Italia le peninsula le plus compacte e importante del latinitate e del tradition christian gratias al plus vaste e importante imperio del antiquitate: le imperio roman. Le populationes neolatin, qui parla hodie linguas derivate ex le latino, testimonia le expansion politic e cultural del imperio roman in Europa. Post le decadentia del potentia roman, iste populationes disveloppava e diversificava melio le proprie identitate national. Le italianos con un multicolor varietate dialectal in le qual se ha developpate, in le medievo, como lingua de cultura e del commercio le florentino, que depost ha devenite le lingua national. Le franceses que gratias al importante centro de irradiation de Paris ha tosto unificate le nation e ha etiam imponite su lingua in le region meridional de Provencia ubi on parla ancora hodie le lingua del trobadores: le provencial. Le espanioles con le castiliano, le portugeses con un importante differentation in le region meridional de Algarve. Importante es le insula linguistic del romanianos. Illes forsan descende ab le gruppo sarmatic que in consequentia del occupation roman ha assumite un lingua romance, ma pois ha fortemente assimilate in le proprie cultura elementos slave. Strictemente affin al romanianos son le aromunos, le valacos, que se trova in parve gruppos in Macedonia, Albania e Grecia, e assi le moldaves mesmo.In addition il ha numerose minoritates linguistic sed con un forte identitate historic e cultural. In Espania nos ha le galiciano un lingua de derivation portugese e le catalano e su cultura occitan que disborda etiam in le sud francese. In Italia insular il ha le sardos e le populationes qui parla dialectos rhetoroman (rumantsch, ladino, friulano) in Italia septentrional e in Switza. Un real insula linguistic es illo de bascos (euzkadi) que placiate sur ambe le declivitates de Pyreneos, parla un lingua preindoeuropee (presumibilemente de derivation caucasian) que hodie cerca trovar un proprie identitate con forte problemas con le creation de gruppos independentista al interior del societate ipse. Puncto de passage verso le dominio linguistic semitic es constituite per le insula de Malta, ancora europee pro appertinentia, ma ubi on parla un dialecto african con un forte inflexion italian. Le heterogenee e numerose gruppos ethnic germanic de Europa centro-septentrional qui habitava le ample area inter le medie e le basse Rheno, e le area que comprende hodie le Polonia centro-occidental, era in le principio sub le influentia e del celtas e del romanos. In le II e III seculo p.Ch. se univa, tamen, in tribos numerose: Allemannos, Saxones, Franches, Gothos le quales avantiava in le dominios roman ubi illes fundava regnos, plus o minus permanente. Con le consolidation del relationes politic in le curso del medievo e del etate moderne, se ha complite le disveloppamento del actual populationes ethnic germanic. Qui populava le parte oriental del regno franc (Allemannos, Bavaros, Franches, Thuringos, Saxones, Frisones) derivava le austriacos, le germanos e le switzos germanophone, le hollandeses e le flamingos, iste ultimes cohabitantes in Belgica con le wallones de lingua francese. Altere gruppos germanic se stabiliva intra le X e XIV seculo a est del confinio Elba-Saale (Laben-Saale) in Mecklenburgo, Brandenburgo, Silesia, Pomerania, Prussia, Saxonia, e desde ille epocha gruppos de colonisatores german se stabiliva in Europa sud-oriental e oriental (Transilvania, Baltico, bassino del Volga ). Le tribos germanic nord-occidental migrate super le insulas britannic, i.e. le Anglos, le Saxones e le Jutos (Anglosaxones) mitteva fin al dominio roman in iste territorios in le medietate del V seculo. Ab lor fusion con un parte del britones celtic autochthone se constitueva le actual population anglese qui extendeva le proprie dominio e le proprie lingua super le territorio insular expellente in tal maniera le populationes celtic in areas marginal. Le antique habitantes germanic de Scandinavia e de Danmark ha essite le Normannos o Vikingos, qui in le VIII seculo colonisava le archipelago de Fær Øer e in le IX seculo Islanda e Groenlandia. Illes multo probabilemente vadeva usque al costas de America sed illes non colonisava iste territorio, le Vinland, in maniera permanente, abandonante lo tosto. In le X seculo initiava le formation del regnos independente del actual populos danese, norvegian e svedese. Le finladeses, como le hungaros pertinente al origine linguistic finnougrian, son migrate ab le region Volga-Kama-Ural in le area baltic e in le actual Finlandia. In lor patria historic, le descendentes de komi, mordvinos, tcheremyssos, udmurtos, e syrienos, constitue ancora hodie, nonobstante le forte "russification", populationes finnougrian culturalmente autonome. Inter le gulfo de Finlandia e le peninsula de Kola se ha analogemente conservate usque a hodie le populationes finnougrian occidental del karelianos, e del vepsos. De antique origine asiatic, ma fortemente influentiate per le cultura finnougrian son le lappones qui vive in le nord de Finlandia e Svedia. Linguisticamente appertine al gruppo finnese etiam le estonianos, durante que constitue un branca autonome del origine linguistic indoeuropee le habitantes del duo statos baltic lettones e lituanos, in parte jam establite in iste region de Europa desde le etate del ferro. Le historia del stabilimentos del Europa oriental, post le prime migrationes ha essite fortemente influentiate per le slavos. Post haber se stabilite al longe del fluvios Bug, Dnepr e Don, a partir del VI seculo illes penetrava al longe del linea Elba-Saale (Laben-Saale) e in le peninsula balkanic. Con iste migrationes e con le successive invasion del Hungaria per parte del magyaros (progenitores del actual hungaros), native del region del Ural, le unitate del slavos se ha interrumpite e ha initiate in iste modo le differentiation inter le slavos oriental, occidental, e meridional. Inter le slavos oriental se ha producite un division conditionate per factores historico-politic plus que linguistic. Essente obstaculate le migration verso le west per le germanos, le slavos ha invadite le est e le sud de Europa. Con le nomine de "grande russos" o russos propriemente dicite se designa le habitantes del antique stato de Novgorod e pois de Moskva, con illo de ukrainianos "parve russos" le slavos del antique principato de Kijev plus adherente al tradition greco-byzantin, e con illo de belorussos "russos blanc" ille slavos oriental que al fin del XIV seculo ha essite incorporate in le stato russo-lituan, population profundemente agricole e isolate in le silvas e in le paludes de Pripjat. Tote iste populos slave utilisa le scriptura con le characteres cyrillic e illes son de religion orthodoxe gratias al grande obra del monachos Cyrillo e Methodio. In le territorio del actual Polonia, Republica Tchec e Slovachia se stabiliva le slavos occidental: poloneses, tchecos, slovacos le quales trovava lor total indipendentia post le prime guerra mundial. In le area de lingua german se stabiliva in Lusatia/Lausitz, usque al epocha actual, le sorabos, un population slave con un lingua multo affin al polonese. Separate ab le slavos occidental per Hungaria, le slavos meridional, distinguite in slovenos, croatos, serbos, bosniacos, montenegrinos e macedones, se ha stabilite in le major parte del peninsula balkanic. Tote iste populationes se habeva unificate post le prime guerra mundial in le stato de Yugoslavia. In le annos '90s un forte movimento de identitate national ha succutite le peninsula balkanic e post alicun terribile guerras cata populo ha hodie su poprie nation independente e autonome. Alsi le bulgaros pertine al slavos meridional, descendentes ab le bulgaros turc del Volga, que a initiar desde le VIII seculo se ha stabilite in le actual Bulgaria, ubi illes ha subjacite un processo continue de slavisation. Descendentes ab le substrato illyric e thracos son le albaneses, que in le XI al XIII seculo se avantiava in le actual Albania e in Kosovo. A sud del peninsula balkanic, qua descendentes del antique civilitate grec, se ha constituite a initiar desde le IX seculo circa le population del grecos le quales, post diverse dominationes estranier que se ha prolongate durante plure seculos, perveniva al unitate national solmente in le XIX seculo. Al vivace mixtura ethnic del populationes balkanic ha contribuite anque le longe dominio ottoman, que in le 1683 ha viste le turcos avantiar usque a Vienna. Actualmente le turcos in Europa son confinate in le extremitate sud-oriental del Turchia europee e in Bulgaria meridional. Nos debe mentionar que, in le curso del colonisation russo-slave del Europa oriental, in le territorio del ex Union sovietic se ha stabilite numerose populationes turc. In ultra al grande migrationes, a partir del VI seculo, de facto, son penetrate, usque a Ukraina populationes turc originari de Asia central e ha constituite ille vaste regno que ha prendite le nomine del "regno del steppa". Lor successores, le tartaros del Volga, le bashkires, le tchuvashos e le khazakos, se stabiliva in le region del Volga. Durante le secunde guerra mundial, le tartaros de Crimea ha essite costringite a transferer se in Asia central e hodie illes tenta reunir se de novo in lor antique territorio. Practicamente es impossibile explorar in toto le varietates ethnic del Caucaso. Apud a populationes turc, al georgianes, al tchercassos, al abkhasos, al tchetchenos, le area assembla etiam gruppos de origine iranian, como le ossetios, le kurdos, e un nucleo linguisticamente autonome illo de armenios. Iste territorio ha habite usque hodie un forte tension ethnic que se monstra in difficile tentativas de independentia con conflictos local inter le varie gruppos. Le tsiganos trova, in fin, lor patria in varie paises europee; originari del India, illes se ha diffundite in quasi tote le nationes europee, in particular in Romania, Bulgaria, Montenegro, Hungaria e Espania. Desde alora se ha differentiate in tres gruppos principal: le rom in le Europa oriental, le sinti o manusch in le Europa central, e le calé o gitanos in le Europa meridional. Quanto al hebreos, lor venita in Europa remonta al medievo. Desde lor expulsion de Espania in le 1492, centros de stabilimento ha devenite Russia, Polonia, Lituania, Germania ubi on parlava le yiddish, un dialecto germanic medieval sed scribite con characteres hebree. Le ferocitate del nationalsocialismo (nazismo) hitlerian ha provocate le occision de milliones de hebreos oriental in le campo de extermination e le destruction quasi total de lor cultura. Hodie subsiste forte minoritates hebree in Francia, Grande Britannia e in ex Union sovietic.
