giovedì 21 ottobre 2010

William Shakespeare:
le tragedia Julio Cesare

Acto Tertie Scena II
Orationiones de Bruto e Marco Antonio
traduction in interlingua per Francesco Galizia
ROMA, le Foro. Entra Bruto e Cassio sequite ab un turba de citatanos.
BRUTO: - Romanos mi compatriotas, amicos, io pete a vos patientia, ascoltate ben usque in fundo, e restate in silentio, et io exponera a vos le causa del mi ager.Sur le mi honor, credite a me, e vos habe respecto del mi honor, judicate me in le sagessa vostre,e al melio facite acutiar le ingenio.Si inter vos es alicun que habeva volite multo ben a Cesare, io dice a ille que le amor de Bruto per Cesare non era minus del sue. Si pois ille demanda perque Bruto se es levate con le armas contra Cesare, le mi responsa es iste, non es que Bruto amava minus Cesare, ma plus de Cesare amava Roma. Prefererea vos Cesare vive e nos tote morir como sclavos,o Cesare morite, e tote libere? Cesare me habeva car ,et io le plora, le fortuna le era propitie, et io de ille gaude, era homine valorose, et io le honora. Ma era troppo ambitiose, et io lo occideva. Lacrimas pro le su amor, complacemento pro le su fortuna, honor al su valor, ma morte al su sete de poter! Ibi es alcun inter vos que sia assi abjecte de appeter de viver como servo? Se ibi es, qui parla, perque es ille que io ha offendite! Si alcun ibi es inter vos que sia assi barbare de renegar de esser un Romano, qui parla, perque es a ille que io ha facite torto! E qui ubi es que inter vos de tante ignobile de non amar le Patria? Si ubi es, parla perque es a ille qui io ha portate offensa.CITATANOS: - Nemo, Bruto,nemo! BRUTO: - Vole dicer alora que nemo io ha offendite. Io ha facite a Cesare non plus de cello que cata uno de vos va facer a Bruto. Le rationes per cuje Cesare es morite son totes registrate in le Capitolio, le su gloria, ubi de ille era digne, non es stata offuscate, ni le su tortos pro le qual habeva morte, exaggerate. - Entra Antonio e alteres portante le corpore de Cesare involvite in un sudario, e illes lo depone al pedes del rostro - . BRUTO: - Ecce, veni le su corpore, plorate ab Marco Antonio,qui con toto que non ha habite parte al su morte, trahera per se ipse le beneficio de un conspicue officio in sino al republica. Ma qui de vos non trahera le mesmo? E con isto io ha finite, citatanos, non sin haber ancora dicto iste, que como io ha occidite le mi melior amico pro le ben de Roma, cello mesme pugnal io tenera prompte pro me ipse, se placera al mi Patria de haber necessitate del mi morte. CITATANOS: - Vivat! Bruto, nos portara ille in triumpho al su casa, silentio parla ancora Bruto! BRUTO: – Citatanos, brave citatanos mies, lassate qui io vade ab sol, remanite qui totes con Antonio. Rendite honor al cadavere de Cesare e a cello qui Antonio a vos dicera, con le nostre consenso e beneplacito ad exaltar le meritos de Cesare. Io supplica vos qui nemo se remova ante que Marco Antonio habera parlate. CITATANOS : - Nos audira le nobile Marco Antonio, qui monta al tribuna.
ANTONIO: - Per amor de Bruto io me senti in obligation con tote vos, nobiles romanos, amicos, mi compatriotas, volite dar me aure, io es qui pro dar sepultura a Cesare, non jam a facer le laude, le mal facte supervive al homines, le ben es sovente con le lor ossos sepulte, e assi sia anque de Cesare. Ha dicite a vos le nobile Bruto que Cesare era homine ambitiose de poter, si tal era, esseva certo grave culpa e ille gravemente le ha expiate.Hic, con le consenso de Bruto e del alteres, qui es homine de honor, como son con ille le alteres, io veni in avante a vos a celebrar de Cesare le exequias. Ille me era amico, es semper stato con me juste e loyal, ma Bruto dice que ille era ambitiose, e Bruto es certemente homine de honor. Ha conducite a Roma multos prisioneros, Cesare, e con le lor extorque ha plenate le cassas del thesauro public, semblava isto in Cesare ambition de poter? Quando le povres ha plorate, Cesare ha lacrimate, le ambition es facte,credo,de plus dur texito, ma Bruto dice que ille era ambitiose, e Bruto es homine de honor.Al Lupercalia - tote habite vidite - per tres vices io le offereva le corona e per tres vices ille le refusava. Era ambition de poter, isto? Ma Bruto dice que ille era ambitiose, e certemente, Bruto es homine de honor.Io non parla, per contradicer a isto que ha dicite Bruto, io es hic per dicer celle que sape de Cesare.Tote lo amava, e non sin ration, un tempore. Qual ration vos retene alora de doler se de ille? Oh ration, tu es vadite dunque a refugiar in le cerebro del animales brute, e le homines ha perdite le ration? Excusa me, le mi corde jace illac in le feretro con Cesare e io debe interrumper de parlar, usque a quando illo non me sia retornate in pectore. CITATANO:- il sembla a me que sia multe rationabile, cello que ha dicite, non ha volite acceptar le corona alora es certe, Cesare non era ambitiose, ecce, ille reprende ha parlar.ANTONIO: Ancora heri, le voce de Cesare habeva facite stupefacer le mundo,e ille jace ora illac,e nemo se estima tante basse ab render reverentia al su spolia.Oh amicos, si era mi intention excitar le mente e le corde vostre al rabie e al insurgentia, io facera un torto a Bruto e un torto a Cassio, le qual son homines de honor, como tote vos sape. Non facera certe lor iste torto, io prefere portar lo a iste occise, a me ipse e a vos, plus tosto que a celle homines honorabile.Ma io ha qui con me un pergamena scripte, con le sigillo de Cesare, io le ha trovate in le su cabinetto, es le su testamento.Si sol audirea le gente del populo cello que es scripte in iste documento, que io, pardonate, non intende leger, vaderea de cursa a basiar le ferimentos de iste corpore,e a immerger cata uno le proprie linos in le su sacre sanguine, e a peter cata uno, per reliquia, un su capillo, de cuje facer mention in morte, per lassar lo in testamento, preciose legato, al su nepotes. CITATANOS: - Nos vole audir le testamento, e saper qual son le voluntate de Cesare. ANTONIO : – Gentil amicos, no, essite patiente, non lo debe leger. Non es opportun, que vos cognoscite usque a que puncto Cesare vos amava .Vos non es ni de ligno, ni de petra, ma es homines,e, como homines, audite quel que Cesare ha testificate, vos inflammarea, usque al follia.E ben non sapite que su herede es tote vos, proque, se lo saperea, oh, qui sape que cosa evenirea! CITATANOS: - Lege cello testamento!Vole nos audir celle que dice, Antonio! Tu debe leger le su voluntate! ANTONIO: – Vermente non volite patientar? Non volite expectar ancora un poco? Io ha transgredite a me ipse a parlar con vos, io face torto, time, al homines de honor le cuje pugnales ha transfigite Cesare. CITATANOS: – Traitores, nos vole le testamento! ANTONIO: – Vos constringite me, dunque, a fortia a leger lo? Alora facite circulo tote circum al cadavere de Cesare e lassate que io discoperi al oculos vostre, ille que ha facite iste testamento.Debe descender? Vos lo permitte? TOTES: - Veni infra e descende, e iste que nos vole.Antonio descende ab le rostro e se porta vicin al cadavere de Cesare.CITATANOS: – Facite large al nobile Antonio.ANTONIO: – No, non debite incombrar vos circum a me, state distante. ALICUN: - Retro gente, ite a retro!
ANTONIO: – Ora, se habite lacrimas, Romanos, preparate vos a sparger los, le mantello lo cognoscite totes, io ha, in le mi recordo, le prime vice qui ille lo ha portate in le su tenta, un vespere de estate, le mesme die qui vinceva le Nervii.Guardate: in iste puncto es penetrate le pugnal de Cassio, hic, vidite, que fissura ha facite in le su ferocitate Casca, e per illac es pois passate le pugnal del su amate Bruto, e quando iste ha extracte ab cello passage le maledicte aciero, ecce, observate como le sanguine de Cesare es exite quasi a precipitar se foras de casa per sincerar se si era stato Bruto,o no, qui habeva assi rudemente battite al su porta, perque Bruto era le angelo de Cesare, lo sapite.E vos es testes,o Deos, de quanto carmente ille lo amava! Iste de tote le colpos es stato certemente le plus cruel perque le nobile Cesare, quando vide ille qui lo vibrava, le ingratitude, plus que le fortia del brachios del alteres traitores, lo annihilava del toto, e le su grande corde le si dispeciava de colpo; e ille se coperiva le visage con le mantello, al pedes del statua de Pompeio, que intertanto se era inundate de sanguine, le grande Cesare craccava e cadeva .Oh, qual cadita, mi compatriotas, es state celle! Totes, in illo instante, es cadite, durante que sur de nos triumphava in le sanguine le traition. Oh, ora vos plorate; es le pietate, io comprende, face sentir in vos le su morsura, son generose lacrimas, le vostre, e vos plorate, animas gentil, e habite viste sol sur le veste del nostre Cesare le su ferimentos.Guardate hic: (subleva le sudario e discoperi le corpore de Cesare), le su corpore martyrisate ab le pugnales del traitores. CITATANOS: – Oh qual ruina! Oh magnanime Cesare! Infame traitores! Vindicar le nos debe! Silentio, nos ascolta Antonio ancora. ANTONIO: – Mi bon amicos, mi car amicos, non facite carga a me de instigar vos de un simile improvise flucto de rebellion, le responsabiles de iste action son gente de honor. Qual private causas de rancor pote haber les inducte, ahi me, a complir les, non sape; illes son sage et honorabile e sapera a vos dicer le rationes. Io non es venite, amicos, a raper per me le vostre corde, io non es un orator como Bruto, io es – mi cognoscite – un homine simplice qui amava Cesare con corde sincer, e iste sape ben anque illes que me ha concedite le lor beneplacito a parlar de ille assi, in publico, perque io non possede ni le ingenio, ni le facundia, ni le habilitate, ni le gesto, ni le accento, ni le fortia del parola apte a calefacer le sanguine del gente, io parla como me veni sur le bucca, io dice a vos isto que vos mesme sapite, a vos io monstra le ferimentos del bon Cesare, povre buccas mute, e pete a lor de parlar pro me.Si io es Bruto e Bruto es Antonio, alora si, que hic a parlar a vos essera un Antonio ben capace de calefacer le animos e de dar voce ad omne su ferimento per trainar a Roma anque le petras al revolta e al insurrection! CITATANOS: – E assi nos facera! Nos insurgera! Dara nos foco al casa de Bruto! Via, dunque, a chassa del conspiratores! ANTONIO: – No, citatanos, ascolta me ancora.Io ha ancora de parlar a vos. Ma, amicos, vadite a facer non sapite que cosa. Sapite perque Cesare ha tanto meritate le vostre affecto?Ahi me, io remarca que non lo sapite. Dunque besoniara que io lo dice.Le testamento de cuje io ha parlate lo habite jam oblidate ... CITATANOS: – Es ver! Nos senti celle que dice le testamento. ANTONIO: – Ecce lo hic con le sigillo de Cesare, ille lassa pro capite a cata uno Romano, septanta cinque dracmas.CITATANOS: – Cesare nobilissime, del su morte nos facera vindicantia! ANTONIO: – In ultra ha lassate tote vos herede del jardines, del vinias e del hortos ab ille facite plantar trans le Tibere recentemente, le lassa totes a vos e al vostre herede, in perpetue possession, perque illos sia public locos de amusamento, pro promenar e pro le recreation. Iste era, citatanos, le ver Cesare.Quando venira ancora uno como ille? CITATANOS: – Nunquam, Antonio nunquam! Venite, nos va a cremar le su corpore in le loco consacrate, e con le faces accendite nos dara foco al casas de iste traitores! Prendite e altiate le cadavere! In avante, nos vade, preparate le pyra! Exi totes, transportante a spatulas le corpore de Cesare, minus Antonio, qui remane sol. ANTONIO: – Ora que toto functiona ab se ipse. Nunc jam tu es discatenate, maleficio va ha prender le curso que tu vole.