Ludovico Ariosto e le Orlando Furiose


traduction per Francesco Galizia

Le culmine del poesia cavalleresc italian es representate per “Orlando Furiose”, le obra le plus perfecte del Renascentia italian e un del poemas plus varie e charmante de tote le tempores. Ludovico Ariosto nasceva a
 Reggio Emilia in 1474 de nobile familia. A dece annos ille se transfereva con le familia a Ferrara, centro vivissime de vita cultural, dominate per le presentia de Boiardo, e ille esseva seducite per le poesia. In le anno 1500, moriva le patre, assi pro adjutar le numerose familia, ille acceptava entrar al servicio del cardinal Hippolito de Este, usque al 1517 quando le cardinal esseva transferite, como episcopo, a Budapest in Hungaria, le mesme anno Ariosto passava al servicio del duca Alfonso de Este, fratre del cardinal, qui le lassava tempore pro dedicar se al poesia. In le annos 1522-25, Ariosto esseva governator de Garfagnana, un region con multe brigantes. Tornate a Ferrara ille continuava a laborar a su obra principal le Orlando Furiose, poema que ille habeva initiate in 1504 e que terminava in 1532, quando ille publicava le edition definitive de 46 cantos dividite in octave. Le poema initia le narration in le mesme puncto in le qual Boiardo lo habeva interrumpite. Assi Orlando, inamorate con tante ardor, deveni al fin furiose, per le amor de Angelica, regina del Catai, e lucta contra tote le altere rivales in amor: como le cosino, le cavallero Rinaldo, senior de Montealban, Agrican rege de Tartaria e altere ancora. Ludovico Ariosto dedicava su poema al cardinal Hippolito de Este, su protector e senior, e faceva originar le familia de Este, ab Ruggero valorose guerrero, convertite al christianismo. Le mundo del poema ha un atmosphera de fabula, con monstros, como le Hippogripho cavallo alate con testa de grypho, e le orca marin, con castellos incantate, anellos magic, jardines magnific.. ma le cavalleros ora combatte non plus pro le patria e le fide, ma pro le sentimentos e le ideales human, como le amor e le beltate, in isto es le spirito del Renascentia, como demonstra le obras de grande artistas (Leonardo da Vinci, Michelangelo,Raffaello...) qui exaltava le beltate del paisage, e le charmante harmonia del corpore human e del natura. Ludovico Ariosto moriva a Ferrara in le anno 1533 con al flanco le uxor Alessandra Benucci, sposate secretemente in le anno 1527.

LE ORLANDO FURIOSE

Prime Canto: Proemio

Le dominas, le cavalleros, le armas, le amores,

le cortesias, le audace obras, io canta,

al tempore quando passava le Moros

de Africa le mar, e in Francia illes noceva tanto,

sequente le iras e le juvenil furores

de Agramante lor rege, qui se dava merito

de vindicar le morte de Troian

supra rege Carolo imperator roman.

Io dicera re Orlando al mesme momento

cosas non dicite in prosa jammais ni in rima:

qui per amor deveniva furiose e folle,

de homine qui assi sage era estimate antea;

...

Place a vos, generose Herculee prole,

ornamento e splendor del seculo nostre,

Hippolito, agradar isto que vole

dar a vos sol le humile servo vostre.

Cello que io debe a vos, io pote con parolas

pagar in parte e con obra de tinta;

ni perque pauco io a vos da, io es a accusar,

perque quanto io pote dar, toto a vos dona.

Vos audira inter le plus digne heroes,

que nominar con laude io me prepara,

recordar celle Ruggier, que esseva de vos

e de vostre ancestres illustre branca vetule*.

Le alte valor e le clar gestas sue

a vos io facera audir, si vos me da aure,

e vostre alte pensatas cede un pauco,

assi que inter illos le versos mie ha loco. 

*Le poeta imagina que del nuptias de Ruggiero con
Bradamante prende origine le Casa de Este.

ORLANDO: LE HEROE SE HUMANISA
traduction per Francesco Galizia

In Italia inter le dece-quinte e le dece-sexte seculos, in le major citates sede de famose Seniorias, a Florentia, a Ferrara, a Mantova, la familias regnante (Medici, Este, Gonzaga) habeva cortes fastose, construite e imbellite per grande artistas,e se reuniva con litteratos, philosophos, poetas,scriptores e gentilhomines e dominas, culte et elegante. In iste ambientes surge le poesia de Boiardo e de Ariosto, qui transforma le heroes idealista e spiritual del poemas epic-cavalleresc in cavalleros qui es esseres humanisate, con le exaltation del vita, del beltate, del intelligentia e del amor. In isto es evidente le influentia del Renascentia, un periodo historic de profundo renovation del ideales e del mentalitate con al centro del natura le homines. Assi in loco de Rolando, combattente del Fide e del Patria,vassallo loyal e profunde credente, il ha Orlando, minus idealista, inamorate e pois furiose, per le plus human del passion: le Amor.

BOIARDO E LE ORLANDO INAMORATE

Le prime obra del litteratura italian in le qual le argumentos del cyclos “carolingian” (Carolo Magne e su palatianos) e ”breton” (Rege Arthur e le cavalleros del Tabula Rotunde) es tractate con dignitate de arte e con finessa e habilitate de exposition, es le Orlando Inamorate de Mattheo Maria Boiardo, qui representa le grande guerrero e qui ha in su animo le passion amorose pro le belle Angelica. Boiardo nasceva a Scandiano apud Reggio Emilia, in le anno 1441. Ancora juvene perdeva le patre, le conte Giovanni, e assi in 1460, ille se trovava sol al governamento del feudo, ille esseva anque in contacto con le corte de Ferrara, ubi in le anno 1476 se transfereva. Le duca Ercole de Este le nominava governator de Modena (1480-87) antea e de Reggio (1487-94) postea. Su obra major es le poema “le Orlando Inamorate”, initiate in le anno 1476, illo es componite per 69 cantos, dividite in tres libros; ma solmente duo esseva completate, perque le tertie esseva interrupte post le prime novem cantos. Le prime edition integral del poema esseva publicate postume, in le anno 1495, per le vidua Taddea Gonzaga, sposate in 1479, id es depost le morte del autor evenite a Reggio le decembre del anno 1494.

LE ORLANDO INAMORATE

Le Duello inter Orlando, Palatiano de Francia e Agrican Rege de Tartaria
Del latere dextere a le inguine sinistre,
esseva taliate le rege assi forte,
perdeva le vista e ha le facie blanc,
como ille qui es jam pervenite al morte;
e ben que le spirito e le anima le manca,
ille clamava Orlando e con parolas ben clar,
suspirante diceva in basse voce;
io crede in le Deo tue qui moriva in cruce.
Baptisa me, baron, al fonte,
ante que io perde in toto le parola, e si mi vita
ha essite inique e insolite,
non sia le morte al minus de Deo rebelle.
Ille, qui veni a salvar le gente human,
le anima mie collige misere;
ben me tu confessa perque multo io peccava,
ma su misericordia es grande assatis.
Plorava ille rege qui esseva assi fer,
e teneva le visage al celo sempre tornate;
pois a Orlando diceva: Cavallero,
in iste die de hodie tu ha ganiate, a mi parer ,
le plus valorose destriero,
que jammais esseva in le mundo cavalcate;
isto esseva subtrahite a un forte baron,
qui in mi campo demora prisionero.
Io non pote ora jam plus sustener me,
leva me del sella, baron sagace;
deh non lassar iste anima perir,
baptisa me ora, jam io es morto.
Si tu me lassa a tal modo morir,
ancora tu habera grande pena e abattimento.
Isto diceva e multe altere parolas:
oh quanto al conte isto regretta e dole!
Ille habeva plen de lacrimas le facie,
e dismontate sur le terra plan;
prendeva le rege vulnerate in le brachios,
e supra le marmore ille le posava, al fonte,
e plorar con se mesme non se satia,
peteva pardono con voce human.
Pois ille le baptisava al aqua del fonte,
precante Deo pro ille con le manos juncte.
Pauco pois ille le trovava frigide in le visage
e in tote le persona,
assi notava que ille habeva passate.
Sur le marmore del fonte ille le abandonava,
assi como ille era, armate,
con le spada in mano e con su corona.